Theo kết luận của WHO thì suy dinh dưỡng ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới cá nhân và gia đình, cộng đồng và quốc gia, mà còn gây tác động đến các yếu tố phát triển, kinh tế, xã hội. Và đây là gánh nặng về y tế toàn cầu một cách nghiêm trọng, lâu dài.
Chúng ta hãy cùng xem cụ thể đánh giá và các chiến lược của WHO về tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ hiện nay như thế nào nhé.
1. Những con số đáng chú ý về suy dinh dưỡng
Một số thống kê của WHO cho thấy những con số đáng chú ý về suy dinh dưỡng gồm:
- Có khoảng 1,9 tỷ người trưởng thành bị thừa cân hoặc béo phì trong khi khoảng 462 triệu người bị thiếu cân.
- Có khoảng 52 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị suy yếu, 17 triệu trẻ bị suy yếu nghiêm trọng và 155 triệu trẻ bị còi cọc, trong khi 41 triệu trẻ bị thừa cân béo phì.
- Khoảng 45% trường hợp tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi có liên quan đến tình trạng suy dinh dưỡng. Chúng xảy ra chủ yếu ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Đồng thời tại các quốc gia này, tỷ lệ trẻ bị thừa cân béo phì đang tăng lên.
Suy dinh dưỡng liên quan đến sự thiếu hụt, dư thừa hoặc mất cân bằng mức năng lượng hoặc chất dinh dưỡng nạp vào cơ thể, nó được dùng để chỉ 3 nhóm sau:
- Thiếu dinh dưỡng: bao gồm suy yếu (cân nặng theo chiều cao thấp), thấp còi (chiều cao thấp theo tuổi) và thiếu cân (cân nặng thấp theo tuổi).
- Suy dinh dưỡng liên quan đến thiếu vi chất dinh dưỡng: bao gồm thiếu hụt vi chất dinh dưỡng (thiếu vitamins và khoáng chất quan trọng) và dư thừa vi chất.
- Thừa cân béo phì và các bệnh không truyền nhiễm liên quan đến chế độ ăn uống (như bệnh tim, đột quỵ, tiểu đường và một số bệnh ung thư ).
2. Các hình thức của suy dinh dưỡng ở trẻ em
2.1 Thiếu dinh dưỡng
Thiếu dinh dưỡng là tình trạng đặc biệt khiến trẻ em rất dễ bị tử vong. Thiếu dinh dưỡng có thể là dạng suy yếu, thấp còi, thiếu cân.
- Trẻ có cân nặng thấp theo chiều cao được gọi là suy yếu: chỉ tình trạng giảm cân đột ngột nghiêm trọng gần đây do bị thiếu ăn hoặc bị mắc bệnh truyền nhiễm gây giảm cân (ví dụ như bệnh tiêu chảy). Một đứa trẻ bị suy yếu dạng vừa hoặc nghiêm trọng có nguy cơ bị tử vong cao hơn tuy nhiên vẫn có thể điều trị được.
- Trẻ có chiều cao thấp theo tuổi được gọi là thấp còi: là kết quả của tình trạng thiếu dinh dưỡng mãn tính hoặc tái phát, thường liên quan đến điều kiện kinh tế xã hội kém, sức khỏe của người mẹ kém, bệnh thường xuyên, và/ hoặc nuôi dưỡng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không đúng cách/ không phù hợp trong giai đoạn đầu đời. Suy dinh dưỡng thể thấp còi sẽ gây cản trở trẻ em đạt được tiềm năng về thể chất và nhận thức trong tương lai.
- Trẻ em có cân nặng thấp theo tuổi được gọi là thiếu cân: Một đứa trẻ bị thiếu cân có thể bị thấp còi, suy yếu hoặc cả hai.
2.2 Trẻ bị suy dinh dưỡng liên quan đến thiếu vi chất
Sự bất cập trong việc bổ sung vitamin và khoáng chất, thường được gọi là vi chất dinh dưỡng, cũng có thể được nhóm lại với nhau. Các vi chất giúp cơ thể sản xuất enzyme, hormone và các chất cần thiết khác cho quá trình tăng trưởng của trẻ.
I ốt, vitamin A và sắt là các chất quan trọng nhất trong các điều khoản y tế công cộng toàn cầu. Sự thiếu hụt các chất này đại diện cho một mối đe dọa lớn đối với sức khỏe và sự phát triển của dân số trên toàn thế giới, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai ở các nước thu nhập thấp.
2.3 Trẻ bị suy dinh dưỡng thể thừa cân và béo phì
Thừa cân và béo phì là khi một người quá nặng so với chiều cao của người đó. Sự tích tụ chất béo bất thường hoặc quá mức có thể làm giảm sức khỏe.
Chỉ số khối cơ thể (Body mass index – BMI) là chỉ số cân nặng theo chiều cao thường được sử dụng để phân loại thừa cân và béo phì. BMI được tính theo công thức:
BMI = trọng lượng (tính bằng kg) / bình phương chiều cao (tính bằng m)
Ở người trưởng thành, BMI từ 25 trở lên được xem là thừa cân và từ 30 trở lên được xem là béo phì.
Ở trẻ từ 2-20 tuổi, BMI sẽ được so sánh với các giá trị tiêu biểu cho trẻ cùng giới và cùng độ tuổi để xác định tình trạng cân nặng so với chiều cao có khỏe mạnh hay không.
Tình trạng thừa cân béo phì ngày càng phổ biến, đặc biệt ở trẻ em là do kết quả của sự mất cân bằng giữa năng lượng thiêu thụ (quá nhiều) và năng lượng tiêu hao (quá ít). Trên toàn cầu, mọi người trong đó có trẻ em đang tiêu thụ thực phẩm và đồ uống có nhiều năng lượng hơn (nhiều đường và chất béo) và tham gia vào các hoạt động thể chất ít hơn.
2.4 Suy dinh dưỡng do các bệnh liên quan đến chế độ ăn uống
Các bệnh không truyền nhiễm liên quan đến chế độ ăn uống bao gồm các bệnh liên quan đến tim mạch (như đau tim, đột quỵ, huyết áp cao), một số bệnh ung thư và tiểu đường.
Chế độ ăn uống không lành mạnh và dinh dưỡng kém là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu đối với các bệnh này trên toàn cầu.
3. Những đối tượng có nguy cơ bị suy dinh dưỡng
Mọi quốc gia trên thế giới đều có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi 1 hay nhiều dạng suy dinh dưỡng . Chống suy dinh dưỡng dưới mọi hình thức là một trong những thách thức lớn nhất đối với sức khỏe toàn cầu.
Phụ nữ, trẻ sơ sinh, trẻ em và thanh thiếu niên là những đối tượng đặc biệt có nguy cơ bị suy dinh dưỡng. Việc tối ưu hóa dinh dưỡng sớm, bao gồm 1000 ngày kể từ khi thụ thai đến sinh nhật thứ hai của một đứa trẻ đảm bảo sự khởi đầu tốt nhất có thể trong cuộc sống của chúng, với những lợi ích lâu dài.
Nghèo đói làm tăng nguy cơ và rùi ro từ tình trạng suy dinh dưỡng. Những người nghèo dễ bị ảnh hưởng bởi các dạng suy dinh dưỡng khác nhau. Suy dinh dưỡng làm tăng chi phí chăm sóc sức khỏe, giảm năng suất lao động làm chậm tăng trưởng kinh tế, từ đó có thể kéo dài chu kỳ nghèo đói và bệnh tật.
4. Thập kỷ hành động của Liên hợp quốc về dinh dưỡng
Vào ngày 1/4/2016 Đại hội đồng Liên hợp quốc đã tuyên bố giai đoạn 2016-2025 sẽ là thập kỷ hành động của Liên hợp quốc về dinh dưỡng. Đây sẽ là cơ hội chưa từng có để giải quyết tất cả các hình thức suy dinh dưỡng. Nó đặt ra một cột mốc thời gian cụ thể để thực hiện các cam kết tại Hội nghị quốc tế về dinh dưỡng lần thứ hai (ICN2), nhằm đáp ứng một loạt các mục tiêu về dinh dưỡng toàn cầu và các mục tiêu về các bệnh liên quan đến ăn uống vào năm 2025, cũng như các mục tiêu liên quan trong chương trình nghị sự vì sự phát triển bền vững vào năm 2030. Đặc biệt là mục tiêu phát triển bền vững 2 - SDG2 (bao gồm mục tiêu: chấm dứt nạn đói, đạt được an ninh lương thực, cải thiện dinh dưỡng và thúc đẩy nền nông nghiệp bền vững); và SDG3 (bao gồm mục tiêu: đảm bảo cuộc sống lành mạnh và thúc đẩy phúc lợi xã hội cho mọi lứa tuổi).
Được lãnh đạo bởi WHO và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAQ), Thập kỷ hành động của Liên hợp quốc về dinh dưỡng kêu gọi các chính sách hành động trên 6 lĩnh vực chính:
- Tạo ra hệ thống thực phẩm bền vững, linh động cho chế độ ăn uống lành mạnh.
- Cung cấp bảo trợ xã hội và giáo dục liên quan đến dinh dưỡng cho tất cả mọi người.
- Sắp xếp các hệ thống y tế phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng và cung cấp bảo hiểm toàn cầu về các can thiệp dinh dưỡng thiết yếu.
- Đảm bảo các chính sách về thương mại và đầu tư góp phần cải thiện vấn đề dinh dưỡng.
- Xây dựng môi trường an toàn và hỗ trợ dinh dưỡng cho mọi lứa tuổi.
- Tăng cường và thúc đẩy sự quản trị về dinh dưỡng một cách trách nhiệm ở khắp nơi.
5. Phản ứng của WHO
Mục tiêu của WHO là nhắm đến một thế giới không có bất kỳ hình thức suy dinh dưỡng nào, nơi tất cả mọi người đều đạt được sức khỏe và phúc lợi.
Theo chiến lược 2016-2025, WHO hợp tác với các quốc gia thành viên và các đối tác để phổ cập sự can thiệp dinh dưỡng một cách hiệu quả và chế độ ăn uống lành mạnh từ các hệ thống thực phầm bền vững và linh động.
WHO sử dụng quyền triệu tập của mình để giúp thiết lập, sắp xếp và ủng hộ các ưu tiên và chính sách giúp đưa vấn đề dinh dưỡng ra phạm vi toàn cầu; phổ biến các thông tin hướng dẫn; hỗ trợ việc áp dụng thực hiện các chương trình hành động về dinh dưỡng một cách hiệu quả. Đồng thời theo dõi cũng như đánh giá các chính sách và kết quả thực hiện các chương trình hành động về dinh dưỡng này.
Tất cả nỗ lực trên nhằm đạt được các mục tiêu quan trọng về dinh dưỡng toàn cầu cũng như thực hiện các kế hoạch phòng ngừa và kiểm soát các bệnh liên quan đến ăn uống giai đoạn 2013-2020, chiến lược toàn cầu về sức khỏe phụ nữ trẻ em và thanh thiếu niên giai đoạn 2016-2020, và chương trình nghị sự vì sự phát triển bền vững năm 2030.
Qua những con số và những thông tin ở trên, chúng ta có thể thấy vấn đề suy dinh dưỡng đặc biệt là suy dinh dưỡng ở trẻ em được các tổ chức toàn cầu quan tâm như thế nào. Là các bậc cha mẹ, bằng việc chú trọng hơn về vấn đề dinh dưỡng đối với trẻ, chúng ta hãy chung tay cùng với mọi người trên toàn thế giới một cách tích cực, để góp phần chấm dứt vấn nạn này trên toàn cầu nói chung, và với con em của mình nói riêng, các cha mẹ nhé.
Theo WHO
Lily Nguyễn lược dịch
