Tại Châu Âu, hiện trẻ em được tiêm chủng nhiều hơn bao giờ hết, nhưng tiến độ không đồng đều trong và giữa các quốc gia, khiến các nhóm người dễ mắc bệnh không được bảo vệ ngày càng tăng, dẫn đến một số lượng khá nhiều người nhiễm sởi trong năm 2018. Theo dữ liệu về bệnh sởi được công bố ngày 7/2/2019, WHO đã thúc giục một cách mạnh mẽ các nước Châu Âu can thiệp vào những khu vực, những nơi mà khoảng cách tiêm chủng vẫn còn. Chúng ta hãy điểm qua một số số liệu về tình hình bệnh sởi ở Châu Âu năm 2018. Số liệu này cũng như một lời cảnh báo cho chúng ta, cần phải cẩn trọng hơn và nghiêm ngặt hơn trong việc tiêm phòng vaccine cho trẻ để phòng bệnh cho con một cách hữu hiệu.
1. Tình hình bệnh sởi ở Châu Âu năm 2018
Theo thống kê, sởi đã gây ra 72 trường hợp tử vong (cả trẻ em và người lớn) tại khu vực Châu Âu trong năm 2018. Báo cáo quốc gia hàng tháng từ tháng 1 đến tháng 12 (nhận được vào 1/2/2019) cho thấy có 82.596 người tại 47 trong số 53 quốc gia bị mắc sởi. Tại các quốc gia có báo cáo dữ liệu nhập viện, gần 2/3 (61%) số trường hợp bị sởi đã phải nhập viện. Tổng số người bị nhiễm sởi trong năm 2018 là cao nhất trong thập kỷ vừa qua (gấp 3 lần năm 2017 và gấp 15 lần năm 2016 - năm có tỷ lệ người bị sởi thấp kỷ lục).
Sự gia tăng các trường hợp nhiễm sởi năm 2018 là sau 1 năm, khi khu vực Châu Âu đạt được mức độ bao phủ lớn nhất từ trước tới nay đối với liều vaccine sởi thứ hai (90% trong năm 2017). Tỷ lệ trẻ trong khu vực được tiêm đủ 2 liều vaccine sởi đúng lịch đã tăng lên nhiều hơn trong năm 2017, và hơn bất cứ năm nào khác kể từ khi WHO bắt đầu thu thập dữ liệu về liều sởi thứ hai (năm 2000). Cũng trong năm 2017, tỷ lệ trẻ được tiêm mũi vaccine sởi đầu tiên cũng tăng nhẹ lên 95% (tỷ lệ cao nhất kể từ năm 2013). Tuy nhiên, sự tiến bộ này trong khu vực dựa trên thành tích ở cấp quốc gia, có thể che lấp khoảng trống ở cấp địa phương. Những lỗ hổng này thường không được thừa nhận cho đến khi dịch bệnh bùng phát.
Bức tranh toàn cảnh của năm 2018 cho thấy, tỷ lệ tiêm chủng tăng lên với tốc độ đáng kể, nhưng nó vẫn không đủ để ngăn chặn sự lây lan của sởi. Mặc dù theo dữ liệu báo cáo, phạm vi tiêm chủng đặc biệt cao ở cấp khu vực, chúng cũng phản ánh số lượng kỷ lục bị ảnh hưởng và tử vong do căn bệnh này. Điều này có nghĩa là những lỗ hổng ở địa phương vẫn tạo ra những cánh cửa mở cho virus. Và nếu những lỗ hổng này không được lấp đầy, thì tỷ lệ dân số khỏe mạnh hơn trên toàn cầu sẽ khó có thể đạt được theo như tầm nhìn của WHO trong vòng 5 năm tới.
2. Những bi kịch có thể phòng ngừa
Mặc dù tình hình tiêm chủng đã được cải thiện trong khu vực, vẫn có rất nhiều người bị mắc bệnh. Ước tính phạm vi tiêm ngừa mũi sởi thứ hai nằm dưới ngưỡng 95% (ngưỡng cần thiết để đạt được miễn dịch cộng đồng, ngăn ngừa sự lây lan của sởi) tại 34 quốc gia trong khu vực trong năm 2017. Tỷ lệ tiêm ngừa 1 trong 2 mũi dưới mức tối ưu sẽ tạo ra giai đoạn lây truyền trong tương lai.
Kế hoạch hành động về vaccine Châu Âu giai đoạn 2015-2020 (EVAP) đưa ra chiến lược được tất cả 53 quốc gia thành viên tán thành, để loại bỏ cả bệnh sởi và rubella . Quan trọng nhất là đảm bảo 95% dân số cần được miễn dịch thông qua 2 liều vaccine hoặc đã phơi nhiễm với virus trước đó, để đạt được miễn dịch cộng đồng – kể cả những trẻ quá nhỏ chưa tới tuổi tiêm chủng, hoặc những người mắc bệnh không thể tiêm vaccine hay vì điều kiện y tế.
Theo tiến sỹ Nedret Emiroglu, Giám đốc lĩnh vực Sức khỏe và các bệnh truyền nhiễm – văn phòng Châu Âu của WHO, khi áp dụng EVAP, tất cả các quốc gia trong khu vực Châu Âu đều đồng ý rằng việc loại bỏ bệnh sởi và rubella là có thể, và cũng là cách hiệu quả để bảo vệ mọi người ở mọi lứa tuổi tránh được bệnh tật cũng như khả năng bị tử vong do dịch bệnh.
Bệnh sởi đã ngưng lan rộng ở mức độ địa phương ở 43 quốc gia Châu Âu trong ít nhất 12 tháng tính đến cuối năm 2017. Một số nước cũng đã hạn chế được sự lây lan của virus trong năm 2018. Điều này cho thấy, việc loại bỏ bệnh nằm trong tầm với của cả vùng. Tiến bộ trong việc đạt được phạm vi tiêm chủng cấp quốc gia là đáng khen ngợi. Tuy nhiên, nó không thể làm chúng ta lơ là với những người và những nơi vẫn đang còn bị bỏ lỡ. Tiến sỹ Emiroglu kết luận rằng, chúng ta cần phải nỗ lực hơn và không bao giờ được tự mãn với thành công của mình, mà cần tiếp tục phấn đấu cho chặng đường chống lại bệnh tật lâu dài phía trước. Cùng nhau, chúng ta có thể thực hiện được điều này.
3. Cần chặn đứng bệnh sởi - mục tiêu của Tổ chức Y tế Thế giới
Có nhiều yếu tố góp phần gây ra tình trạng tỷ lệ tiêm chủng dưới mức tối ưu làm sởi dễ dàng lan rộng. Để ngăn chặn dịch sởi bùng phát cũng như loại trừ căn bệnh này, các quốc gia cần duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao đối với cả hai liều vaccine chứa sởi, cũng như xác định được và giải quyết tất cả các nhóm chưa được tiêm chủng trong dân số.
Theo WHO, nhất thiết cần tăng cường hệ thống giám sát dịch bệnh và tiêm chủng. Việc này bao gồm xây dựng và cung cấp các hướng dẫn nhằm:
- Đảm bảo rằng tất cả các nhóm dân cư có quyền tham gia vào các chương trình tiêm chủng một cách thuận tiện.
- Xác định được những người đã bỏ lỡ những mũi tiêm cần thiết và tiếp cận họ với loại vaccine thích hợp.
- Đảm bảo các nhân viên y tế được tiêm vaccine đầy đủ để hạn chế lây lan tại cơ sở y tế. Bên cạnh đó tổ chức các buổi huấn luyện chuyên môn giúp nhân viên y tế có đủ kiến thức về vaccine và hệ thống miễn dịch để họ có thể tự tin giới thiệu vaccine cho bệnh nhân, củng cố niềm tin vào vaccine và cơ quan y tế.
- Cung cấp vaccine một cách an toàn, kịp thời với giá cả phải chăng. Phát hiện và ứng phó với ổ dịch một cách kịp thời.
- Lắng nghe và trả lời những lo lắng của mọi người. Đồng thời phản hồi nhanh với bất kỳ sự kiện sức khỏe nào có thể liên quan đến an toàn vaccine.
Hầu hết các quốc gia đang phải vật lộn với tình trạng tỷ lệ bao phủ của vaccine ở dưới mức tối ưu để chống lại sởi, là các quốc gia có mức thu nhập trung bình. Ngay cả các nước có mức thu nhập trên trung bình, vẫn còn những lỗ hổng về tỷ lệ phủ vaccine. Do đó, Văn phòng WHO tại các khu vực đang làm việc với các quốc gia thuộc từng khu vực một cách tích cực, để thực hiện chiến lược phối hợp, nhằm giải quyết các chương trình mục tiêu của khu vực nói riêng và toàn cầu nói chung. Có như thế, việc đẩy lùi dịch sởi hay chặn đứng bệnh sởi mới thực sự có hiệu quả.
Hơn bao giờ hết, dịch sởi và sự lây lan của căn bệnh này khiến chúng ta phải cẩn trọng hơn. Bệnh sởi không dừng lại ở một khu vực hay một quốc gia nào dù là quốc gia phát triển như nước Mỹ, hay khu vực phát triển tiến bộ như Châu Âu. Các số liệu thống kê thực tế về tình trạng bệnh cho đến nay, chính là một lời cảnh báo, buộc phải chúng ta phải quan tâm.
Trước tình hình diễn biến phức tạp của bệnh sởi diễn ra khắp nơi trên thế giới, hoặc dịch sởi có thể trở nên nghiêm trọng hơn vào bất cứ lúc nào, Yeutre.vn thiết nghĩ, các cha mẹ nên chủ động đề phòng bệnh sởi cho con em. Việc phòng tránh sởi bắt đầu từ những việc rất đơn giản, chúng ta hoàn toàn có thể thực hiện ngay hôm nay, đó là cố gắng thực hiện các biện pháp cần thiết như giữ vệ sinh tốt, tránh đến nơi đông người nếu không cần thiết, tránh đến nơi có khả năng lây lan bệnh, hoặc có bệnh đang hiện hữu,...Và đặc biệt, hãy tiêm ngừa vaccine để đảm bảo sức khỏe cho trẻ, cũng như cả gia đình mình nhé.
Theo WHO
Lily Nguyễn lược dịch và tổng hợp
