1. Về nguồn gốc ngày cúng đầy tháng
Nguồn gốc của ngày đầy tháng liên quan đến các bà Mụ và Đức ông. Đây cũng là một nghi lễ quan trọng khẳng định sự hiện hữu của một thành viên mới trong gia đình.
Câu chuyện về ngày đầy tháng được dân gian truyền tai như sau: Mỗi đứa trẻ sơ sinh đều do các vị Đại Tiên (Bà Chúa Đầu thai) hay còn gọi là 12 Bà Mụ nặn ra. Mỗi Mụ Bà sẽ có trách nhiệm nặn ra một bộ phận cho đứa trẻ như mắt, mũi, tay, chân, tóc… xấu hay đẹp cũng do tay các Bà Mụ nặn ra. Khi bé yêu tròn một tháng và khỏe mạnh, cha mẹ phải thực hiện nghi lễ cúng cảm ơn Bà Mụ và Đức ông đã đem đứa trẻ đến nhà, giúp mẹ tròn con vuông.
1.1 Ý nghĩa của ngày cúng đầy tháng
- Cột mốc đầy tháng là cột mốc quan trọng đàu tiên của bé và bố mẹ vì với bố mẹ thì đứa con chính là tài sản quý giá nhất.
- Là ngày tạ ơn các bà Mụ (theo lối tín ngưỡng từ xưa) giúp bé khỏe mạnh, chơi ngoan.
- Qua ngày này mẹ và bé sẽ được chính thức kết thúc thời gian ở cữ và có thể sinh hoạt bình thường.
- Lễ ra mắt giới thiệu bé với gia đình họ hàng, mong nhận được sự bảo bọc che chở, cầu mong những điều hạnh phúc tốt đẹp sẽ đến với bé.
- Cầu chúc phúc lành cho các bé.
- Cúng đầy tháng với những phong tục, lễ nghi khác nhau và cũng có rất nhiều nguyên tắc cần phải biết và tuân theo khi muốn những lời cầu phúc cho bé thành hiện thực.
1.2 12 bà Mụ (mẹ sanh) là những ai ?
Mỗi người có những cái tên và nhiệm vụ trong việc sinh nở như sau:
- Mụ bà Cao Tứ Nương coi việc ở cữ (dưỡng sanh).
- Mụ bà Trúc Ngũ Nương coi việc giữ trẻ (bảo tử).
- Mụ bà Lâm Cửu Nương coi việc thụ thai (thủ thai).
- Mụ bà Trần Tứ Nương coi việc sanh đẻ (chú sanh).
- Mụ bà Vạn Tứ Nương coi việc thai nghén (chú thai).
- Mụ bà Lý Đại Nương coi việc chuyển dạ (chuyển sanh).
- Mụ bà Mã Ngũ Nương coi việc ẵm bồng con trẻ (tống tử).
- Mụ bà Hứa Đại Nương coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản).
- Mụ bà Lâm Nhất Nương coi việc chăm sóc bào thai (an thai).
- Mụ bà Tăng Ngũ Nương coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống).
- Mụ bà Lưu Thất Nương coi việc nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé (chú nam nữ).
- Mụ bà Nguyễn Tam Nương coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ (giám sanh).
2. Cách tính ngày đầy tháng cho bé
2.1 Cúng đầy tháng cho bé ngày âm hay dương?
Theo truyền thống thì cúng đầy tháng cho bé cũng như những nghi lễ khác sẽ tổ chức vào ngày âm (cách tính thời gian đều dựa vào mặt trăng). Tuy nhiên, với thời buổi hiện đại thì cũng nhiều gia đình lấy ngày dương để tổ chức cúng đầy tháng cho con. Vì vậy, cúng đầy tháng cho bé theo ngày âm hay dương đều được, tùy theo lựa chọn và suy nghĩ của từng gia đình, bố mẹ của bé.
2.2 Cách tính ngày đầy tháng cho bé trai và bé gái
Cùng đầy tháng cho bé thì tùy vào giới tính mà chúng ta có cách tính ngày đầy tháng khác nhau. Đúng với câu nói của ông bà ta ngày xưa “gái thì lùi hai, trai thì lùi một”. Nếu là bé gái thì ngày cúng đầy tháng sẽ lùi lại 2 ngày và bé trai lùi lại 1 ngày.
Vd: Nếu bé sinh vào ngày 7/10 thì ngày đầy tháng của bé nữ là 5/10 và của bé nam là 6/10.
2.3 Thời gian làm cúng đầy tháng
Tùy theo tuổi của bé mà thời gian cúng đầy tháng của bé cũng được lựa chọn khác nhau.
- Tuổi tý: Giờ Ngọ là giờ phù hợp và thuận lợi cho bé.
- Tuổi Sửu: Giờ Tý.
- Tuồi Dần: Giờ Sửu, giờ Mùi.
- Tuổi Mão: Giờ Thìn, giờ Tuất.
- Tuổi Thìn: Giờ Hợi.
- Tuổi Tỵ: Giờ Dậu.
- Tuổi Ngọ: Giờ Thân.
- Tuổi Mùi: Giờ Tý.
- Tuổi Thân: Giờ Mão.
- Tuổi Dậu: Giờ Dần.
- Tuổi Tuất: Giờ Hợi.
- Tuổi Hợi: Giờ Tỵ.
3. Mâm lễ cúng đầy tháng gồm những gì?
Mâm cúng lúc đầy tháng nào cũng phải có đủ 12 chén chè nhỏ và 3 tô chè lớn.
Các thứ tự lễ vật cúng đầy tháng cho bé sẽ được sắp xếp lên một bàn nhỏ và một bàn to. Bàn to bày các đồ cúng 12 bà Mụ còn bàn nhỏ dùng để bày lễ vật cúng Đức ông.
Lễ vật cúng Đức Ông
- Trầu cau.
- 1 tô chè lớn.
- 1 tô cháo lớn.
- 1 đĩa xôi lớn.
- 1 đĩa hoa quả.
- 1 miếng thịt quay.
- Vàng mã (giấy tiền).
- 1 con gà luộc tréo cánh.
- Lễ vật cúng 12 bà Mụ:
- 12 ly nước.
- 12 đĩa xôi.
- 12 chén chè.
- 12 chén cháo.
- 2 đĩa bánh hỏi.
- 12 đĩa thịt quay.
- Vàng mã mã (giấy tiền).
- 12 đĩa bánh kẹo các loại dành cho trẻ nhỏ.
Lễ vật cúng Đức ông và 3 đức thầy
- Nến.
- Trà.
- Gạo tẻ.
- Vàng mã.
- Trầu cau.
- Hương thắp.
- Muối hạt sạch.
- Chè (1 tô lớn và 3 tô nhỏ).
- Cháo (1 tô lớn và 3 tô nhỏ).
- Xôi (1 đĩa lớn và 3 đĩa nhỏ).
- Hoa quả (1 đĩa đủ 5 loại quả).
Đồ cúng 12 bà Mụ
- Nến.
- Gạo tẻ.
- Vàng mã.
- Hương thắp.
- Muối hạt sạch.
- Cháo (12 chén).
- Trà (3 cốc nhỏ).
- Đũa hoa (1 đôi).
- Nước (12 cốc nhỏ).
- Chè nhỏ (12 chén).
- Đĩa xôi (12 đĩa nhỏ).
- Bánh hỏi (làm 12 đĩa).
- Bánh cho trẻ em (12 đĩa).
- Trầu cau (têm cánh phượng).
- Hoa quả (1 đĩa đủ 5 loại quả).
3.1 Với bé trai
- Đối với bé trai, cách cúng đầy tháng cho bé trai thông thường sẽ là xôi 3 tầng và chè đậu trắng, đậu đỏ, tượng trưng cho sự đỗ đạt trong học vấn, thành công trên con đường sự nghiệp sau này.
- Con trai sẽ có 7 gai ( Những chiếc gai này sẽ được nấu trong 1 chiếc nồi sạch với chiếc đinh hoặc một mảnh thép đã được nướng đỏ). Đây là nghi thức xua trừ điềm xấu, bảo vệ bé.
3.2 Với bé gái
- Đối với bé gái cách cung đầy tháng cho bé gái sẽ phải chọn chè trôi nước, tượng trưng cho sự trôi chảy, tròn đầy, suôn sẻ trong tình cảm để sau này bé gái sẽ tìm được một mối lương duyên tốt đẹp.
- Con gái 9 gai.
3.3 Cách sắp đặt mâm cúng
- Trên mâm cúng phải được sắp xếp đúng cách “Đồng bình Tây quả” có nghĩa là phía Đông phải đặt lư hương và bình hoa còn phía Tây đặt lễ vật.
- Mâm cúng phải đảm bảo tính cân đối và đủ số lượng các lễ vật theo tín ngưỡng dân gian.
- Các lễ vật cúng đầy tháng cho bé phải được sắp xếp thành 2 bàn: Bàn to bày các đồ cúng 12 bà Mụ còn bàn nhỏ được đặt cách 10 phân dùng để bày những đồ cúng kính Đức Ông.
4. Các nghi lễ cần thực hiện trong ngày cúng đầy tháng
4.1 Nghi thức thắp hương và khấn
Sau khi đã lễ vật cúng hoàn chỉnh, một người lớn trong họ tộc sẽ làm nghi lễ thắp hương và khấn như sau:
"Hôm nay, ngày (mùng)… tháng… (âl), ngày cháu (nội hay cháu ngoại… ) họ, tên… tròn 1 tháng tuổi, gia đình chúng tôi bày mâm lễ vật này, cung thỉnh thập nhị mụ bà và tam đức ông trước về chứng minh nhận lễ, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên… ) mạnh tay, mạnh chân, mau lớn, hiền, ngoan, phù trợ cho gia đình an vui, hạnh phúc”.
4.2 Nghi thức khai hoa
Còn được gọi là "bắt miếng". Em bé sẽ được đặt giữa bàn, cha hoặc mẹ thắp nhang bàn thờ gia tiên xin phép khai hoa. Sau đó chủ lễ ẵm em bé lên, bồng trên tay đồng thời cầm một nhánh hoa quơ qua quơ lại quanh miệng em bé, và đọc những lời cầu chúc mang ý nghĩa tốt đẹp:
- Mở miệng ra cho có bông, có hoa.
- Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ.
- Mở miệng ra cho có bạc, có tiền.
- Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến.
4.3 Nghi thức đặt tên cho con
Có tên gọi khác là Xin keo. Cách làm như sau: Chủ lễ lấy 2 đồng tiền cổ làm bằng bạc thật và gieo nó vào một chiếc đĩa sâu lòng.
- Nếu có một mặt úp, một mặt ngửa thì chứng tỏ cái tên đã được tổ tiên chứng giám và ưng thuận.
- Nếu đều là 2 mặt úp hoặc 2 mặt ngược thì phải tiến hành gieo đồng tiền này lại.
- Nếu đã 3 lần mà vẫn chưa được thì phải đặt tên khác cho trẻ.
Tuy nhiên với thời buổi hiện đại ngày nay thì nghi lễ này cũng không còn sử dụng nhiều nữa.
5. Các văn khấn và bài cúng cho bé trong ngày đầy tháng
5.1 Văn cúng tại gia tiên cùng ngày cúng mụ, bản thần linh, gia tiên tại nhà
Đây là một trong số những bài cúng đầy tháng cho bé không thể thiếu. “Con lạy chín phương trời, mười phương đất, mười phương chư phật, chư phật mười phương, con lạy chư phương bồ tát, chư hiền thánh tăng. Con lạy các quan thần linh… (các vị thần cai quản mảnh đất bạn đang ở) nơi con đang ăn, đất con đang ở…. (tại số nhà…), con lạy gia tiên tiền tổ… (ông bà ông vải).
Con lạy bà chúa bào thai, mười hai bà mụ, con lạy gia tiên tiền tổ, ông bà …….về tại số nhà………Hôm nay là ngày mồng……. tháng …..năm 200… âm lịch, con tên là ……(ông bà nội/ ngoại của bé cúng hộ) kêu thay lạy đỡ cho bố cháu là ………..mẹ cháu là……..sinh ra cháu tên………sinh lúc …….giờ……phút………ngày………tháng……..năm…….Hôm nay cháu vừa tròn 1 tháng (tính theo âm lịch)
5.2 Bài cúng mẹ tại phòng của bé
“Con nam mô a di đà phật - 3 lần. Con lạy chín phương trời, mười phương đất, chư phật mười phương, con lạy bà chúa bào thai.
Con lạy 12 bà mụ. Hôm nay là ngày………tháng………năm…….Con là (người khấn hộ: ông/bà nội hoặc ngoại) xin kêu thay lạy đỡ cho bố cháu là…………mẹ cháu là………cháu tên là …………sinh lúc ……giờ…… phút……ngày……tháng……năm………. Hôm nay cháu vừa tròn một tháng (tính theo âm lịch) xin thành tâm tiến lễ dâng lên bà chúa Bào thai, dâng lên 12 bà Mụ hương hoa, qủa thực, kim ngân tài mã, bánh kẹo, cơm, trứng, nước trầu cau và mọi nghi lễ gồm… (liệt kê tên các đồ cúng).
Con xin lạy bà chúa Bào thai, 12 bà Mụ chứng lễ cho gia đình và bố mẹ cháu………..Con xin lạy bà Mụ thứ 1, 2, 3, 4, 5 phù hộ cho cháu hay ăn chóng lớn, dạy cười, dạy nói, dạy đứng, dạy đi. Con xin lạy bà Mụ thứ 6, 7, 8, 9, 10 phù hộ cho cháu được trí tuệ sáng láng, thông minh sáng suốt, văn võ song toàn, sau này học hành tấn tới, công thành danh toại, thành người có nhân, có đức, hiếu thuận với cha mẹ, họ hàng và mọi người.
5.3 Văn khấn cúng Mụ mang lại may mắn
“Hôm nay là ngày…. tháng…..năm….Vợ chồng con là …………………………… sinh được con (trai, gái) đặt tên là …………..Chúng con ngụ tại: ……………………………………..Nay nhân ngày đầy tháng (đẫy cữ, đầy năm) chúng con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bầy lên trước án, trước bàn tọa chư vị Tôn thân kính cẩn tâu trình: Nhờ ơn thập phương chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấng thần linh... Thổ công địa mạch, Thổ địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, cho con sinh ra cháu tên là………… sinh ngày…… được mẹ tròn con vuông.
Cúi xin chư vị tiên Bà, chư vị Tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngoan, ngủ yên, hay ăn chóng lớn, vô bệnh vô tật, vô tai, vô ương vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được tươi đep, thông minh, sáng láng, thân mệnh bình yên, cường tráng, kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quí. Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo.
6. Những lưu ý dành cho các mẹ
- Tùy vào vùng miền, gia đình mà thời gian và các nghi lễ cúng đầy tháng cũng khác nhau.
- Các cha mẹ cũng nên chuẩn bị lễ vật để cúng trên bàn thờ gia tiên và bàn thờ Phật (nếu có).
- Đối với lễ cúng đầy tháng cho con mình, các bạn nên thực hiện, không phải là hình thức ép buộc nhưng lại là một phong tục dân gian truyền thống theo nghi lễ phật giáo mà các bạn không nên làm trái.
- Cúng đầy tháng cho bé gái ở miền Bắc, cúng đầy tháng cho bé gái ở miền Nam, cúng đầy tháng cho bé gái ở miền Trung là không có sự khác biệt quá nhiều.
- Cúng đầy tháng cho bé trai ở miền Bắc, cúng đầy tháng cho bé trai ở miền Nam, cúng đầy tháng cho bé trai ở miền Trung sẽ có những điểm khác nhau.
- Tùy theo từng vùng miền, điều kiện kinh tế, thời gian, bạn có thể chọn cách cúng đầy tháng cho bé đơn giản hoặc cầu kỳ, phức tạp.
Cúng đầy tháng cho con là một điều quan trọng mà đối với khá nhiều gia đình, bố mẹ chắc chắn không được bỏ qua. Yeutre.vn mong rằng, với những thông tin chi tiết và đầy đủ ở trên, sẽ giúp cho các ông bố bà mẹ trẻ chuẩn bị thật tốt lễ cúng đầy tháng cho những thiên thần bé nhỏ của mình.
Chi Lê tổng hợp
