Cúng đầy tháng cho trẻ là một trong những phong tục truyền thống có từ lâu đời. Phong tục này vẫn được nhiều gia đình hiện đại duy trì. Tuy nhiên, các bà mẹ thời nay chưa chắc đã nắm rõ cách bố trí, bày cúng cũng như nội dung các bài cúng cần có như thế nào, hay biết việc quan trọng của bài cúng trong nghi lễ.
1. Vì sao nên khấn bài cúng đầy tháng cho bé gái?
Để ghi dấu cho bước ngoặc là cột mốc 30 ngày đầu đời phát triển khỏe mạnh của con, cha mẹ phải thực hiện nghi lễ ăn mừng, còn được gọi là lễ cúng đầy tháng cho bé. Việc cúng đầy tháng cho con đúng nghi thức, đọc đúng các bài văn khấn rất quan trọng, vì nó có ý nghĩa sâu sắc cho nghi lễ đầu tiên trong cuộc đời bé, không những để bé ra mắt tổ tiên dòng họ mà còn thể hiện lòng thành của cha mẹ đối với các bề trên đỡ đầu.
2. Bài cúng lễ đầy tháng 1 (Lễ cúng mụ)
Trong ngày đầy tháng cho bé gái, ngoài việc chuẩn bị món ăn, thức uống dùng để chiêu đãi khách, gia chủ còn chuẩn bị mâm lễ vật cúng kính 12 Mụ bà gồm 12 chén chè, 3 tô chè, 3 đĩa xôi và một mâm cúng kính 3 Đức ông gồm con vịt tréo cánh được luộc chín, 3 chén cháo và 1 tô cháo...
12 chén chè cúng 12 Mụ bà gồm:
- Người coi sóc việc sinh nở (chú sanh): Mụ bà Trần Tứ Nương
- Người coi việc thai nghén (chuyển sanh): Mụ bà Vạn Tứ Nương
- Người coi việc thụ thai (thủ thai): Mụ bà Lâm Cửu Nương
- Người nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé: Mụ bà Lưu Thất Nương
- Người coi việc chăm sóc bào thai (an thai): Mụ bà Lâm Nhất Nương
- Người coi việc chuyển dạ (chuyển sanh): Mụ bà Lý Đại Nương
- Người coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản): Mụ bà Hứa Đại Nương
- Người coi việc ở cữ (dưỡng sanh): Mụ bà Cao Tứ Nương
- Người coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống): Mụ bà Tăng Ngũ Nương
- Người coi việc ẵm bồng con trẻ (tống tử): Mụ bà Mã Ngũ Nương
- Người coi việc giữ trẻ (bảo tử): Mụ bà Trúc Ngũ Nương
- Người coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ: Mụ bà Nguyễn Tam Nương
Ba Đức thầy bao gồm: Thánh sư, tổ sư và tiên sư có chức năng truyền dạy nghề nghiệp (không phải 13 đức thầy). Sau khi bày lễ vật, một trưởng tộc hoặc người biết thực hành nghi lễ, thắp ba nén hương khấn nguyện theo bài cúng:
"Hôm nay, ngày (mùng)... tháng... (ÂL), ngày cháu (nội hay cháu ngoại...) họ, tên... tròn 1 tháng tuổi, gia đình chúng tôi bày mâm lễ vật này, cung thỉnh thập nhị mụ bà và tam đức ông trước về chứng minh nhận lễ, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên...) mạnh tay, mạnh chân, mau lớn, hiền, ngoan, phù trợ cho gia đình an vui, hạnh phúc".
Sau khi đã cúng xong thì bắt đầu nghi thức khai hoa, dân gian còn gọi là nghi thức “bắt miếng”. Đứa bé gái được đặt trên bà, người cúng rót trà thắp hương và xin phép bắt miếng, sau đó bồng ẵm đứa trẻ trên tay, đồng thời lấy một cành hoa quơ qua quơ lại miệng bé và đọc những lời cầu chúc mang ý nghĩa tốt đẹp:
“Mở miệng ra cho có bông, có hoa. Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ,
Mở miệng ra cho có bạc, có tiền. Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến…”
Đồng thời bé gái sẽ được dùng cuống trầu vẽ chân mày cho bé, nếu là bé gái. Hình thức này giống như cách “làm phép” với mong muốn sau này con gái lớn lên sẽ dịu dàng, xinh đẹp như hoa.
3. Bài cúng lễ đầy tháng 2 (Lễ cúng mụ)
Văn cúng tại gia tiên cùng ngày cúng mụ, bản thần linh, gia tiên tại nhà. Bài cúng ông cai đầu giờ, bà cai đầu giờ:
“Con lạy chín phương trời, mười phương đất, mười phương chư phật, chư phật mười phương, con lạy chư phương bồ tát, chư hiền thánh tăng. Con lạy các quan thần linh… (các vị thần cai quản mảnh đất bạn đang ở) nơi con đang ăn, đất con đang ở…. (tại số nhà…), con lạy gia tiên tiền tổ… (ông bà ông vải).
Con lạy bà chúa bào thai, mười hai bà mụ, con lạy gia tiên tiền tổ, ông bà …….về tại số nhà………Hôm nay là ngày mồng……. tháng …..năm 200… âm lịch, con tên là ……(ông bà nội/ ngoại của bé cúng hộ) kêu thay lạy đỡ cho bố cháu là ………..mẹ cháu là……..sinh ra cháu tên………sinh lúc …….giờ……phút………ngày………tháng……..năm…….Hôm nay cháu vừa tròn 1 tháng (tính theo âm lịch)
Tín chủ chúng con xin thành tâm tiến lễ hương hoa đăng trà quả thực, tiền vàng kim ngân tài mã, quần áo hài hia. Con xin kính lạy chư vị thần tiên, chư vị các quan thần linh, các vị tiên địa chủ, các quý nhân chứng lễ cho tín chủ chúng con, phù hộ cho cháu và gia đình, phù hộ cho cháu là ……….(tên con bạn) bình an bản mạnh, hay ăn chóng lớn, bốn mùa được điều hòa, thân căn cự túc, trí tuệ thông minh sáng suốt, học hành tấn tới, công thành danh toại, tài đức vẹn toàn, chún con xin thành tâm kính lễ. Xin các quan và gia tiên chứng giám lòng thành. (Con nam mô a di đà phật) 3 lần”
Lễ vật cúng ở bàn thờ gia tiên gồm có:
- Thịt (1 con gà), Xôi
- Gạo, muối
- Rượu (1 chén), nước (1 cốc)
- Nến hoặc đèn, 10 lễ tiền vàng
- Quả cau lá trầu, 5 nén hương
4. Bài cúng mẹ tại phòng của bé
“Con nam mô a di đà phật - 3 lần. Con lạy chín phương trời, mười phương đất, chư phật mười phương, con lạy bà chúa bào thai.
Con lạy 12 bà mụ. Hôm nay là ngày………tháng………năm…….Con là (người khấn hộ: ông/bà nội hoặc ngoại) xin kêu thay lạy đỡ cho bố cháu là…………mẹ cháu là………cháu tên là …………sinh lúc ……giờ…… phút……ngày……tháng……năm………. Hôm nay cháu vừa tròn một tháng (tính theo âm lịch) xin thành tâm tiến lễ dâng lên bà chúa Bào thai, dâng lên 12 bà Mụ hương hoa, qủa thực, kim ngân tài mã, bánh kẹo, cơm, trứng, nước trầu cau và mọi nghi lễ gồm… (liệt kê tên các đồ cúng).
Con xin lạy bà chúa Bào thai, 12 bà Mụ chứng lễ cho gia đình và bố mẹ cháu………..Con xin lạy bà Mụ thứ 1, 2, 3, 4, 5 phù hộ cho cháu hay ăn chóng lớn, dạy cười, dạy nói, dạy đứng, dạy đi. Con xin lạy bà Mụ thứ 6, 7, 8, 9, 10 phù hộ cho cháu được trí tuệ sáng láng, thông minh sáng suốt, văn võ song toàn, sau này học hành tấn tới, công thành danh toại, thành người có nhân, có đức, hiếu thuận với cha mẹ, họ hàng và mọi người.
Con lạy bà Mụ thứ 11, 12 thu hết sài đẹn của cháu mang đổ ra biển ra sông ra ngòi. Con lạy bà chúa Bào thai, 12 bà Mụ, chấp khấn, chấp lễ, chấp kêu, chấp cầu hãy phù hộ cho cháu bản mệnh bình an, hay ăn chóng lớn, bốn mùa đều được điều hòa, thân căn cụ túc, trí tuệ thông minh sáng láng, sau này học hành giỏi giang tấn tới, công thành danh toại, là người có ích cho gia đình, xã hội,….Kính mong bà chúa Bào thai và 12 bà Mụ chứng minh công đức, chứng giám lòng thành”.
Lễ vật cúng ở phòng bé ở gồm có:
- Chim (Gái 9 con, Trai 7 con)
- Cua (Gái 9 con, Trai 7 con)
- Ốc (Gái 9 con, Trai 7 con)
- 13 nắm cơm nhỏ bằng gạo tẻ
- 13 miếng bánh đúc nhỏ hoặc bánh rán
- 13 miếng trứng hoặc 13 quả trứng chim cút
- 13 bông hoa
- 13 cái bánh kẹo nhỏ
- 13 miếng trầu têm cánh phượng
- 13 bộ quần áo (1 bộ to dành cho bà chúa Bào thai, 12 bộ nhỏ cho bà Mụ)
- 13 nén hương, 1 bát nước to
- 13 đồng tiền 50.000 đồng (tùy tâm )
Lưu ý : Mâm lễ để cạnh giường ở, mẹ bế con ngồi góc giường, lễ xong thì phóng sinh cho chim bay đi, thả cua, ốc ra hồ hoặc sông, lấy một ít đồ ăn đấm mồm cho bé làm phép cho hay ăn chóng lớn, mẹ bé cũng ăn, đồ lộc phân phát cho mọi người và trẻ em cùng ăn.
5. Văn khấn cúng Mụ mang lại may mắn
Nam mô a di Đà Phật! (Lập lại 3 lần). Con kính lạy Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa. Con kính lạy Đệ nhị Thiên đế đại tiên chúa. Con kính lạy Đệ tam Tiên Mụ đại tiên chúa. Con kính lạy Thập nhị bộ Tiên Nương. Con kính lạy Tam thập lục cung chư vị Tiên Nương
“Hôm nay là ngày…. tháng…..năm….Vợ chồng con là …………………………… sinh được con (trai, gái) đặt tên là …………..Chúng con ngụ tại: ……………………………………..Nay nhân ngày đầy tháng (đẫy cữ, đầy năm) chúng con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bầy lên trước án, trước bàn tọa chư vị Tôn thân kính cẩn tâu trình: Nhờ ơn thập phương chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấng thần linh... Thổ công địa mạch, Thổ địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, cho con sinh ra cháu tên là………… sinh ngày…… được mẹ tròn con vuông.
Cúi xin chư vị tiên Bà, chư vị Tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngoan, ngủ yên, hay ăn chóng lớn, vô bệnh vô tật, vô tai, vô ương vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được tươi đep, thông minh, sáng láng, thân mệnh bình yên, cường tráng, kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quí. Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo.
Xin thành tâm đỉnh lễ, cúi xin được chứng giám lòng thành. Nam mô a di Đà Phật! (Lặp lại 3 lần)”.
Khấn xong, bố mẹ hoặc bà hãy chắp tay của bé lại, tiến hành vái trước án 3 vái sau 3 tuần hương thì lễ tạ. Sau cùng gia đình mang vàng mã, váy áo đi hoá, vẩy rượu lúc đang hoá; đem tôm, cua, ốc đi phóng sinh tại các ao, hồ, sông để cầu phúc; các đồ chơi bằng nhựa, sành sứ thì giữ lại cho cháu bé để lấy phước.
Chung quy có nhiều bài cúng đầy tháng cho bé gái theo dân gian xưa, cha mẹ hãy cùng tìm hiểu và chọn cách cúng cho phù hợp với điều kiện, cũng như hoàn cảnh, cùng cách tổ chức của gia đình. Ngày đầy tháng luôn có ý nghĩa sâu sắc và tốt đẹp nhất, đánh dấu bước ngoặc đầu tiên trong cuộc đời của con. Việc chọn một bài cúng thật ý nghĩa và thật phù hợp cũng là việc bố mẹ nên biết và nên làm cẩn thận.
Hạnh Sử tổng hợp
