Khí hậu thay đổi thất thường từ nắng nóng chuyển sang lạnh đột ngột khiến rất nhiều trẻ phải nhập viện vì mắc các bệnh đường hô hấp trong đó có bệnh viêm phổi. Vậy mẹ có biết bệnh viêm phổi ở trẻ là gì, dựa vào đâu để phát hiện ra bệnh và chăm sóc con như thế nào trong và sau khi đã điều trị cho con?
1. Bệnh viêm phổi và nguyên nhân trẻ mắc bệnh viêm phổi
Bệnh viêm phổi là bệnh nhiễm trùng hô hấp, thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Đây được xem là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ. Bệnh do nhiều loại virus gây nên như: virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, á cúm, Adenovirus, các ký sinh trùng, nấm: thường gặp là nấm Candida albicans gây tưa miệng có thể gây viêm phế quản phổi. Và khi thời tiết giao mùa là thời điểm virus gây bệnh hô hấp phát triển mạnh. Các yếu tố dẫn đến việc suy giảm hô hấp khiến bé dễ bị viêm phổi chính là:
- Trẻ bị sinh non thiếu tháng, cân nặng thấp khi sinh, dị tật bẩm sinh tại đường hô hấp, suy giảm miễn dịch bẩm sinh hay mắc phải
- Bé sau sinh sống trong điều kiện vệ sinh môi trường kém, nhiều khói bụi, trong gia đình có người hút thuốc lá, người mắc bệnh lao....
- Thời tiết giao mùa, thay đổi đột ngột. Ở Việt Nam, vào các tháng 4, 5, 9, 10 là thời gian mắc bệnh cao nhất của trẻ em trong năm.
- Trẻ được chăm sóc không đúng cách: không được bú mẹ đầy đủ, bị suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A, thiếu kẽm…, không được chích ngừa vắc xin đầy đủ và đúng lịch.
2. Các biểu hiện khi trẻ bị viêm phổi mẹ nên lưu ý
Các biểu hiện của bệnh thường rất đa dạng và phức tạp qua 2 giai đoạn:
- Giai đoạn sớm: có thể chỉ có sốt nhẹ, ho húng hắng, chảy nước mắt và nước mũi, khò khè, ăn kém, bỏ bú, quấy khóc…
- Giai đoạn sau: trẻ không được điều trị đúng và theo dõi sát có thể diễn biến nặng hơn với biểu hiện sốt cao, ho tăng lên, có đờm, khó thở, thở nhanh, rút lõm lồng ngực, bỏ bú hoặc bú kém, tím môi, tím đầu chi…
- Trẻ hay mệt mỏi, quấy khóc, có thể bị tiêu chảy, nôn, đau bụng.
Lưu ý: xác định trẻ có thở nhanh hay không bằng cách đếm nhịp thở của trẻ trong thời gian 1 phút. Trẻ được coi là thở nhanh nếu độ tuổi tương ứng với nhịp thở như sau:
- Trẻ dưới 2 tháng tuổi: nhịp thở > 60 lần/ phút.
- Trẻ từ 2 – 11 tháng tuổi: nhịp thở > 50 lần/ phút.
- Trẻ 12 – 60 tháng tuổi: nhịp thở > 40 lần/ phút.
- Nếu trẻ thở phát ra tiếng kêu bất thường như khò khè, rên rỉ, có thể trẻ đã bị viêm phổi, thậm chí là viêm phổi nặng.
- Co rút lồng ngực cũng là một biểu hiện của viêm phổi. Trẻ bị co rút lồng ngực là đã bị viêm phổi nặng, cần được đưa đến bệnh viện ngay.
3. Cách chăm sóc trẻ bị bệnh viêm phổi
Các mẹ tuyệt đối không được tự ý mua thuốc kháng sinh, thuốc giảm ho điều trị cho con tại nhà. Thuốc kháng sinh sẽ không có tác dụng trong trường hợp trẻ bị viêm phổi do virus. Ho là phản xạ tốt để tống xuất chất đờm ra khỏi đường thở, làm thông thoáng đường thở nên không cho trẻ uống thuốc giảm ho khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Một số cách chăm sóc bé bị viêm phổi hiệu quả giúp trẻ nhanh khỏi bệnh như sau:
3.1 Hạ sốt cho trẻ
Chườm ấm cho trẻ. Nếu trẻ sốt ≥ 38,5°C, cho trẻ uống thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ.
3.2 Vỗ lưng và giúp trẻ bài tiết đờm ra ngoài
- Phương pháp vỗ lưng cho trẻ khi bị ho có đờm sẽ giúp lưu thông tuần hoàn máu của phổi, giúp đờm trong phế quản long ra và thải ra ngoài dễ dàng.
- Thực hiện vỗ lưng tốt nhất là trước bữa ăn hoặc sớm nhất là 1 giờ sau khi ăn để tránh gây nôn, bằng cách gập bàn tay của bạn ở chỗ cổ tay rồi khum bàn tay lại.
- Giữ cho ngón cái ép vào ngón trỏ. Vỗ bên trái rồi sang bên phải, khoảng 3-5 phút ở mỗi khu vực.
3.3 Vệ sinh và chế độ ăn cho trẻ
Cách chăm sóc trẻ bị viêm phổi phải được áp dụng một cách khoa học và hợp lý, từ việc vệ sinh cơ thể cho đến chế độ dinh dưỡng, nhằm cải thiện tình trạng sức khỏe của bé, và ngăn ngừa bệnh có nguy cơ tái phát.
Vệ sinh mũi miệng
Dùng khăn giấy mềm lau sạch nước mũi, nước dãi rồi vứt bỏ khăn ngay sau khi sử dụng. Nếu dùng khăn xô thì phải đặc biệt chú ý giữ vệ sinh khăn. Việc dùng đi dùng lại khăn xô đã nhiễm bẩn và không được giặt sạch, sẽ tạo điều kiện để vi khuẩn/ virus bám trên khăn quay trở lại cơ thể bé. Vệ sinh nhà cửa, đồ chơi, đồ dùng của trẻ. Mẹ cần rửa tay sạch sẽ khi chăm sóc và chuẩn bị đồ ăn cho trẻ.
Chế độ ăn cho bé
- Mẹ nên cho trẻ ăn thức ăn giàu dinh dưỡng, mềm, dễ tiêu, dễ nuốt.
- Làm thông mũi cho bé trước khi cho ăn hay cho bú. Có thể dùng nước muối sinh lý nhỏ mũi để làm sạch mũi bé.
- Cho uống đủ nước để tránh thiếu nước do thở nhanh và sốt. Ngoài ra, nước còn có tác dụng loãng đàm nhớt.
- Cho trẻ ăn theo nhu cầu, chia nhiều bữa trong ngày và số lượng mỗi bữa ít hơn bình thường, không nên ép trẻ ăn nhiều theo ý mẹ.
- Mẹ có thể dùng quả quất hấp với mật ong, hoa hồng hấp với đường, gừng, chanh cho trẻ uống để cải thiện sức khỏe.
4. Cách phòng bệnh viêm phổi cho trẻ
- Bảo đảm vệ sinh môi trường nhất là khu vực chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ. Nơi ở phải đủ ánh sáng, thoáng mát, lưu thông không khí tốt.
- Nếu phòng sử dụng điều hòa thì nên điều chỉnh chênh lệch nhiệt độ trong nhà và ngoài trời từ 5 – 7°C để trẻ có thể thích ứng được.
- Trẻ phải được bú mẹ và ăn dặm đúng cách.
- Không được hút thuốc, đun nấu trong phòng có trẻ nhỏ. Cách ly trẻ với người bị bệnh để tránh lây lan thành dịch.
- Tiêm chủng phòng bệnh cho trẻ đầy đủ theo chương trình tiêm chủng mở rộng, đúng lịch các loại vắc-xin như: bạch hầu – ho gà – uốn ván, Hemophilus influenzae typ B (Hib), phế cầu, cúm…
- Phát hiện sớm các biểu hiện sớm của bệnh viêm đường hô hấp nói chung như: ho, sốt, chảy nước mũi, khó thở… và các rối loạn khác như tiêu chảy, ăn kém, chậm tăng cân… để chăm sóc và điều trị kịp thời.
- Nên cho trẻ bú mẹ từ ngay sau khi sinh đến 2 tuổi để cơ thể trẻ phát triển toàn diện và khả năng chống lại bệnh tật tốt hơn.
Ba mẹ cần đặc biệt theo dõi quan sát và đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi trẻ có những triệu chứng như:
- Ho, sổ mũi kèm các dấu hiệu như: lõm ngực (phần giữa bụng và ngực lõm vào khi trẻ hít vào).
- Trẻ thở mệt, cánh mũi phập phồng, tím tái.
- Trẻ thở khò khè hay thở rít khi nằm yên.
- Bú ít hoặc không bú được, co giật hoặc con ngủ mê man li bì khó đánh thức.
Cách chăm sóc trẻ bị viêm phổi đối với hầu hết các bậc cha mẹ đều không phải quá khó, nếu cha mẹ lưu ý, quan sát kỹ, xử trí kịp thời và chăm sóc con đúng cách. Qua bài viết này, Yeutre.vn tin rằng, cha mẹ hẳn đã có cái nhìn sâu sắc hơn, về việc chăm sóc con nếu trẻ bị viêm phổi. Việc hiểu nguyên nhân, lưu ý từng bước chăm sóc kỹ càng, tuân thủ và cộng tác với bác sỹ theo chỉ định trong quá trình điều trị cho con, cũng như lưu ý hơn những yếu tố có thể khiến bệnh tái phát để phòng tránh, chắc chắn sẽ giúp trẻ mau khỏi bệnh, nhanh chóng khỏe mạnh trở lại và giảm thiểu nguy cơ tái bệnh.
Ngọc Huyền tổng hợp
