1. Nguyên nhân gây bệnh trĩ sau sinh
Hiện nay cớ tới trên 70% phụ nữ sau sinh có nguy cơ mắc phải các bệnh tật và rối loạn hậu môn trực tràng sau sinh, trong đó điển hình là trĩ. Bệnh trĩ được hình thành do các mạch máu giãn nở quá mức gây nên viêm nhiễm và sưng.
Nguyên nhân khiến mẹ sau sinh phải đối mặt với trĩ bao gồm :
- Đã bị trĩ trước đó, sau khi sinh con lại không chú ý giữ gìn sức khỏe của bản thân, điều này đã khiến cho bệnh trĩ có xu hướng diễn biến nặng hơn và gây những biến chứng như chảy máu, thuyên tắc búi trĩ, viêm phù nề búi trĩ.
- Đặc biệt với một số trường hợp mẹ khi sinh con bị rạch tầng sinh môn nếu bị khâu chít vào 1 mạch máu ở hậu môn thì nguy cơ mắc bệnh trĩ sẽ càng tăng cao.
- Rặn đẻ không thực hiện đúng cách làm tăng thêm áp lực lên ổ bụng đặc biệt là vùng tiểu khung (phần dưới của khung chậu), khiến cho búi trĩ dễ bị sa ra ngoài.
- Chế độ ăn uống không phù hợp như ăn ít rau xanh, uống ít nước,... cũng là nguyên nhân dẫn đến bệnh trĩ.
- Trong giai đoạn mang thai, thai nhi có thể đã gây chèn ép và cản trở đường về của các tĩnh mạch làm cho các đám rối trĩ bị căng phồng lên.
- Lượng Progesterone tăng lên làm chùng và giãn các cơ ruột khiến nhu động ruột giảm đi, thức ăn chuyển hóa chậm hơn và cản trở qua trình đào thải chất cặn bã ra khỏi cơ thể, dẫn đến táo bón, nguyên nhân chính gây ra bệnh trĩ.
- Bị mắc chứng táo bón sau khi sinh với tần suất thường xuyên có nguy cơ bị trĩ. Khi các búi trĩ lớn lên nhiều sẽ bị sa ra ngoài hậu môn, thường gọi là trĩ nội sa.
- Ngồi, đứng quá nhiều hay ít di chuyển và vận động cũng là nguyên nhân gây trĩ.
- Sau khi sinh mẹ bê vác vật nặng hay ngồi xổm làm việc khiến cho áp lực tăng lên ở vùng ổ bụng và xương chậu khiến cho bệnh táo bón và trĩ dễ xảy ra hơn.
- Phụ nữ bị viêm phế quản mãn tính, bị giãn phế quản sẽ làm tăng áp lực trong ổ bụng làm cho nguy cơ mắc bệnh trĩ cao hơn.
- Việc tăng cân quá nhanh cũng khiến mẹ sau sinh gặp khó khăn trong điều trị bệnh trĩ đấy.
2. Bệnh trĩ được chia làm mấy loại và tác hại của nó
2.1 Có 2 loại bệnh trĩ
Bệnh trĩ được hình thành do các mạch máu giãn nở quá mức gây nên viêm nhiễm và sưng. Trĩ nội xuất hiện bên trong hậu môn, trĩ ngoại xuất hiện ở bên ngoài và xung quanh hậu môn.
- Trĩ nội : Khi búi trĩ nằm ở phía trên đường lược (hay còn gọi là đường hậu môn - trực tràng) thì được gọi là trĩ nội. Trĩ nội thường chịu lực nén bên trong nên có chiều hướng sung huyết, chảy máu và đôi khi bị sa.
- Trĩ ngoại : Sẽ xảy ra nếu búi trĩ nằm ở phía dưới đường lược. Trĩ ngoại rất dễ bị ma sát gây chảy máu và tổn thương nên cần được chữa trị sớm.
2.2 Tác hại của bệnh trĩ sau sinh
2.2.1 Ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống
Mẹ sẽ cảm thấy lo lắng, bất ổn khi mình bị mắc bệnh. Điều này là không hề tốt cho mẹ sau sinh. Bên cạnh đó, bệnh trĩ còn gây nên những bất tiện trong sinh hoạt hàng ngày, từ việc đi lại, tắm rửa đến việc ăn uống, nghỉ ngơi và chăm sóc em bé.
2.2.2 Thiếu máu
Khi sinh con mẹ đã mất một lượng máu đáng kể. Việc bị bệnh trĩ sau khi sinh cũng gây chảy máu khi đi đại tiện, nếu không được điều trị kịp thời tình trạng chảy máu ngày càng nặng, gây thiếu máu cho người bệnh.
2.2.3 Viêm nhiễm hậu môn
Dịch nhầy và máu từ các búi trĩ khiến hậu môn luôn ẩm ướt, nếu không được vệ sinh cẩn thận sẽ tạo cơ hội cho các loại vi khuẩn tấn công, gây viêm nhiễm hậu môn.
2.2.4 Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản
Điều này rất ít xảy ra. Những viêm nhiễm tại hậu môn nếu không được khắc phục sớm sẽ nhanh chóng lây lan sang tử cung, gây nên viêm nhiễm, các bệnh phụ khoa , đe dọa khả năng sinh sản của phụ nữ.
2.2.5 Ung thư trực tràng
Bệnh trĩ diễn biến trong một thời gian dài và không được điều trị triệt để, cộng với những viêm nhiễm tại vùng hậu môn sẽ tạo đòn bẩy cho các tế bào ung thư phát triển nhanh chóng, dẫn đến ung thư trực tràng.
2.2.6 Gây biến chứng nguy hiểm
Nếu mẹ bầu bị trị ở cấp độ nặng và không được chữa trị kịp thời có thể gặp một số biến chứng nguy hiểm như: Tắc nghẽn ống trực tràng do búi trĩ phát triển lớn, áp xe hậu môn, hoại tử hậu môn,...
3. Các dấu hiệu của bệnh trĩ sau sinh
Tùy theo các mức độ trĩ mà bệnh nhân cũng sẽ có các biểu hiện lâm sàng khác nhau.
3.1 Các mức độ của bệnh trĩ
- Cấp độ 1 : Dấu hiệu ban đầu là táo bón, đi vệ sinh dính máu.
- Cấp độ 2 : Cảm giác đau và chảy máu khi đại tiện, ngứa rát hậu môn, xuất hiện búi trĩ nhưng có thể tự đẩy vào.
- Cấp độ 3 : Búi trĩ sa ra bên ngoài, phải dùng tay đẩy mới vào.
- Cấp độ 4 : Búi trĩ sa hoàn toàn ra bên ngoài, không thể dùng tay đẩy vào, cảm giác đau đớn kéo dài, gây tắc mạch, áp xe hậu môn, thậm chí búi trĩ có thể bị tổn thương, gây lở loét, xuất huyết và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.
3.2 Các biểu hiện của bệnh trĩ
3.2.1 Đi đại tiện thấy máu
- Khi bắt đầu, máu thường xuất hiện với số lượng tương đối ít và tần suất ra máu thưa thớt.
- Giai đoạn sau, tình trạng bị chảy máu ở hậu môn diễn ra theo chiều hướng xấu đi. Máu chảy ra càng ngày càng gia tăng với số lượng máu mỗi ngày một nhiều lên. Đôi khi, máu từ búi trĩ sẽ bị chảy ra và có thể dẫn tới bị đông lại trong lòng của trực tràng, biểu hiện là đại tiện sẽ ra máu cục.
- Lượng máu có thể nhiều hay ít tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Nếu để lâu không chữa có thể dẫn đến tình trạng chảy máu thành giọt khi vận động mạnh hoặc ngồi xổm quá lâu.
3.2.2 Ngứa và rát hậu môn
Búi trĩ bị sa ra ngoài gây cộm, vướng víu, đặc biệt là khi ngồi vì khi đó kích thước của khối thịt càng tăng và không thể dùng tay đẩy vào hậu môn. Ngoài ra người bệnh cũng sẽ có cảm giác ướt át, ngứa ngáy ở hậu môn vì búi trĩ sẽ tiết dịch gây viêm da xung quanh hậu môn. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống hàng ngày của các mẹ.
3.2.3 Cảm giác đau rát khi đi vệ sinh
Cảm giác rặn ra không được, đẩy vào cũng không xong và có thể mất hàng giờ trong nhà vệ sinh. Không những bị đau lúc đi vệ sinh mà khi “giải quyết” xong cũng sẽ vẫn cảm thấy đau ở hậu môn. Lúc này mẹ nên đi khám ngay vì bệnh trĩ gây đau đớn là do biến chứng như sa trĩ, tắc mạch…
Thêm vào đó, người bệnh trĩ sẽ có thêm nhiều biểu hiện nhỏ như bị chảy dịch nhày ở cửa hậu môn và các triệu chứng bệnh lý khác đi kèm theo như là bị viêm trực tràng hay u trực tràng, viêm da quanh hậu môn,...
4. Cách chữa bệnh trĩ sau khi sinh
Phụ nữ sau sinh cơ thể còn rất nhạy cảm, hệ miễn dịch suy giảm, hơn nữa lại đang trong quá trình cho con bú, nên việc lựa chọn phương pháp điều trị bệnh trĩ rất quan trọng.
4.1 Thay đổi chế độ ăn uống
- Cố gắng uống đủ nước, bổ sung nhiều thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, hoa quả,...
- Bổ sung một số thực phẩm nhuận tràng như khoai lang, diếp cá,...
- Hạn chế ăn đồ cay nóng, dầu mỡ.
- Tránh xa những đồ uống có chứa chất kích thích.
- Mẹ nên tránh ăn nhiều thịt đỏ, bánh mì trắng và thực phẩm đã chế biến kĩ.
Có những món ăn chữa được bệnh trĩ sau sinh :
- Ăn cháo vừng đen : 30g vừng đen, 50g gạo nếp, 100g gạo tẻ, 100g thịt heo nạc. Vo gạo và đổ 250ml nước và nấu cháo, hạt vừng xay nhuyễn rồi cho vào nấu chung, thịt nạc rửa sạch băm nhỏ và cho vào khi cháo gần nhừ. Dùng món cháo này 3-5 ngày, hâm nóng khi ăn.
- Ăn chè đu đủ chữa bệnh trĩ sau sinh : Đu đủ chín cần 300g, thêm 30g đường trắng. Đu đủ mua về gọt bỏ vỏ và phần hạt rồi dùng máy xay xay nhuyễn. Cho đu đủ vào nổi nhỏ, đến khi gần sôi thì cho đường vào khuấy đều. Món chè này rất bổ dưỡng, vừa cung cấp chất dinh dưỡng, vừa chữa táo bón cho chị em sau sinh.
- Sữa chua : Giúp bổ sung men vi sinh có lợi nhằm cải thiện sức khỏe của hệ tiêu hóa, giúp chị em không còn lo chứng táo bón và sa trĩ khi đi ngoài.
- Cơm gạo lứt : Chứa nhiều vitamin B1 , sắt và chất xơ vượt trội giúp cho sữa mẹ dồi dào, đủ chất mà còn giúp chị em dễ đi ngoài hơn, tránh được tình trạng táo bón và giữ cho cân nặng không bị tăng quá nhanh.
- Rau ngót : Giúp làm mát sữa, đào thải sạch lượng máu bẩn và nhau còn sót lại sau sinh, được xem như một vị thuốc có tính nhuận tràng, tiêu viêm giúp giảm sưng đau búi trĩ.
- Trái cây tươi : Chứa nhiều vitamin, nước, chất xơ và các chất chống oxy hóa rất tốt cho phụ nữ bị trĩ sau sinh. Chị em nên ăn đu đủ, cam, bưởi, vú sữa, chuối tiêu hay quả sung đều giúp cải thiện các triệu chứng của bệnh trĩ.
- Nghệ : Thường xuyên thêm nghệ tươi vào trong các món ăn hoặc uống nước nghệ pha sữa để ngăn ngừa bệnh trĩ phát triển nặng hơn.
- Rau đay : Rau đay vừa giúp kích sữa, tăng hàm lượng chất béo trong sữa mẹ, vừa có tác dụng ngăn ngừa táo bón, giúp chị em dễ đi ngoài hơn khi bị trĩ.
- Ngọn rau lan g: Rau lang có tính mát và có công dụng kích thích tiêu hóa, lợi sữa. Không chỉ là khắc tinh của bệnh trĩ, rau lang còn giúp hỗ trợ tốt nhất cho sự phát triển của em bé.
- Thịt bò : Nó cung cấp đầy đủ nhu cầu chất sắt hàng ngày giúp chị em bớt mệt mỏi, ngăn ngừa chứng thiếu máu khi bệnh trĩ gây đi ngoài ra máu.
4.2 Thay đổi sinh hoạt, lối sống
- Không nên nằm và ngồi nhiều một chỗ, hãy đi lại nhiều hơn và nếu có thể hãy tập thể dục, các bài tập yoga – chúng thật sự hữu ích để hỗ trợ điều trị bệnh trĩ sau sinh.
- Mẹ cũng có thể tập thể dục sau sinh với các bài tập kegel để tăng sức mạnh cho các cơ vùng hậu môn, giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Hạn chế ngồi xổm, nếu muốn hãy ngồi với một chiếc ghế thấp để tránh tình trạng búi trĩ sa ra ngoài nhiều hơn.
- Hãy tập thói quen đại tiện hàng ngày vào một khung giờ cố định.
- Đừng nhịn đại tiện, đi cầu quá lâu bởi chúng chỉ khiến bệnh tình xấu hơn và nhớ vệ sinh hậu môn sạch sẽ sau đó đề phòng viêm nhiễm.
- Khi đi đại tiện không nên dùng sức để rặn phân ra ngoài.
- Chỉ nên dùng giấy không mùi để lau khô. Không nên dùng giấy vệ sinh quá khô, giấy màu hay có mùi thơm vì có thể gây kích ứng, nhiễm trùng cho vùng da tại đây.
- Vệ sinh sạch sẽ vùng hậu môn mỗi ngày, nên thay quần lót thường xuyên.
- Nếu bị ngứa, mẹ có thể sử dụng baking soda ướt hoặc khô để bôi.
- Mát-xa vùng hậu môn nhẹ nhàng để giảm cảm giác khó chịu, nóng rát, chú ý không nên gãi mạnh hoặc làm trầy xước vùng da này để phòng ngừa viêm nhiễm hậu môn.
- Sau mỗi lần đại tiện, các mẹ nên vệ sinh sạch sẽ và nhẹ nhàng bằng xà phòng diệt khuẩn hoặc nước muối sinh lý để hạn chế vi khuẩn xâm nhập, tránh gây biến chứng nghiêm trọng sau sa búi trĩ.
4.3 Một số mẹo giảm đau cho mẹ sau sinh bị bệnh trĩ
- Ngâm chân trong nước ấm : Ngâm chân kết hợp với xoa bóp nhẹ nhàng sẽ kích thích 6 dây thần kinh quan trọng và nhiều huyệt đạo ở chân . Phương pháp này thúc đẩy tuần hoàn máu, tăng cường chức năng của các bộ phận trong cơ thể, tăng cường nhu động trong ruột già giúp bà mẹ mới sinh phòng tránh và trị được bệnh trĩ sau sinh hiệu quả, tốt cho mẹ, an toàn cho con.
- Dùng nước ấm : Dùng nước ấm ngâm hậu môn để giảm búi trĩ giảm đau rát và cảm thấy dễ chịu hơn, có thể dùng nước ấm rửa hậu môn sau mỗi lần đại tiện hoặc tắm bằng nước ấm sẽ rất hữu ích.
- Dùng đá lạnh : Đá lạnh được bọc bằng vải sạch chườm lên búi trĩ có thể làm co búi trĩ, làm giảm kích thước búi trĩ nên bạn cũng thoải mái hơn.
- Sử dụng gối chữ O : Đây là bí quyết hay để giảm áp lực lên búi trĩ, máu lưu thông tốt hơn nên có ngăn ngừa hiện tượng búi trĩ sung huyết căng phồng.
- Nằm nghiêng về một bên : Nằm ngửa hoặc nằm sấp không tốt cho người bệnh trĩ. Với các sản phụ sau sinh thì đa phần thời gian các mẹ là nằm, do đó hãy nằm nghiêng một bên tốt nhất là bên trái để giảm sự ứ máu tại vùng hậu môn.
4.4 Bài thuốc dân gian chữa bệnh trĩ sau sinh hữu ích
Những bài thuốc dân gian đơn giản, an toàn nhưng lại có tác dụng chậm và chỉ điều trị được bệnh trĩ ở cấp độ 1, cấp độ 2.
- Lá thiên lý non : Giã nát lá thiên lý non cùng một chút muối hạt rồi thêm khoảng 30ml nước ấm vào khuấy đều lọc lấy nước cốt. Vệ sinh hậu môn sạch sẽ xong, lấy bông thấm dung dịch rồi đắp lên vùng bị trĩ. Thực hiện đều đặn mỗi ngày sẽ cho kết quả tốt.
- Hoa mào gà : Hoa mào gà phơi thật khô và sau đó tán thành bột, trữ trong lọ kín dùng dần. Mỗi lần dùng lấy khoảng 5g pha với nước trà uống mỗi ngày 3 – 4 lần.
- Rau diếp cá : Ăn nhiều rau diếp cá; hoặc nấu nước đem xông hậu môn, khi nước nguội bớt đem rửa hậu môn và phần bã vun vào búi trĩ. Kiên trì thực hiện cách trị bệnh trĩ sau sinh này sẽ khỏi nhanh chóng.
- Hoa mướp đắng : Giã nát rồi dùng đắp vào vùng hậu môn. Áp dụng cách này cho các trường hợp bệnh trĩ sau sinh bị lòi búi trĩ ra ngoài do thường xuyên rặn nhiều, rặn mạnh khi đi đại tiện.
- Hoa hòe kết hợp với hoa mướp : Hoa hòe làm cho thành mạch bền hơn và hạn chế tính giòn, thấm, giãn của mao mạch; còn trong hoa mướp giúp lương huyết chỉ huyết, tiêu thủng tán ứ,... Mẹ lấy khoảng 10g hoa hòe và 20g hoa mướp đem hãm cùng với nước sôi trong vòng 20 phút và uống thay trà mỗi ngày.
- Cây phỉ : Có tác dụng kháng viêm kháng khuẩn, giảm tình trạng đau rát, ngứa ngáy và lòi búi trĩ. Mẹ dùng bông đã tiệt trùng thấm nước cây phỉ và nhẹ nhàng đắp vào vùng hậu môn.
- Nghệ tươi : Giúp kháng viêm, liền vết thương,... Mẹ giã nhuyễn nghệ và đắp vào vùng hậu môn hằng ngày, nó giúp giảm tình trạng sưng tấy và có thể ngăn ngừa được tình trạng viêm nhiễm do búi trĩ sa ra ngoài.
- Quả sung : Với nhiều chất dinh dưỡng như canxi, magie, potassium, chất xơ,... rất tốt cho người bị trĩ, đặc biệt là phụ nữ mang thai và mẹ sau sinh. Mẹ dùng lấy nước sung đã nấu và xông hậu môn.
4.5 Các cách chữa bệnh trĩ sau sinh khác
4.5.1 Chữa bệnh trĩ bằng thuốc
Cách chữa bệnh trĩ này được rất nhiều mẹ lựa chọn nhưng các chuyên gia cho rằng phụ nữ đang cho con bú không nên dùng thuốc để điều trị bệnh trĩ bởi sẽ làm ảnh hưởng đến bé. Nếu muốn sử dụng thuốc phải được thông qua với ý kiến của bác sĩ, không tự ý mua thuốc về nhà.
Có thể sử dụng kem bôi, thuốc đặt hậu môn hoặc các loại thuốc nhuận tràng giúp giảm nhanh triệu chứng bệnh trĩ.
4.5.2 Chữa bệnh trĩ bằng phương pháp ngoại khoa
Phẫu thuật chữa bệnh trĩ mang lại nhiều kết quả cho người mắc bệnh trĩ sau sinh. Tùy thuộc vào tình trạng bệnh mà bác sĩ sẽ có những phương pháp điều trị phù hợp.
Có các phương pháp sau :
- Vật lý trị liệu: Phương pháp chữa trị bằng cách thắt vòng cao su, quang đồng hồng ngoại, chích xơ, đông lạnh, chiếu laser,...
- Phương pháp phẫu thuật: Là phương pháp tiên tiến nhất. Phẫu thuật cắt trĩ bằng kỹ thuật HCPT - PPH mang lại kết quả cao, chính xác, an toàn cho mẹ sau sinh.
Ưu điểm của điều trị bệnh trĩ bằng sóng cao tần HCPT là :
- Chẩn đoán chính xác.
- Xâm lấn tối thiểu, không gây tổn thương, ít đau đớn.
- Thời gian hồi phục nhanh, không phải nằm viện.
- An toàn, điều trị bệnh triệt để.
5. Lưu ý dành cho mẹ sau sinh bị bệnh trĩ
- Có thể áp dụng các phương pháp ngoại khoa để cắt sau 5 tháng sinh đẻ (trước đó có thể sử dụng thuốc và chế độ ăn uống để duy trì và giảm nguy cơ tăng mức độ trĩ).
- Nên lựa chọn địa chỉ điều trị bệnh trĩ uy tín để được tư vấn và điều trị phù hợp.
- Tuyệt đối không được tự ý chữa bệnh trĩ tại nhà vì có thể khiến bệnh trở nên nặng hơn và ảnh hưởng tới em bé trong thời gian cho con bú.
- Chị em cũng không cần cai sữa khi sử dụng các biện pháp ngoại khoa và chúng cũng sẽ không làm ảnh hưởng đến sức khỏe của em bé. Do đó, chị em không cần phải lo lắng đến vấn đề này, hơn nữa khi áp dụng các phương pháp ngoại khoa thì bé đã có thể ăn dặm nên vấn đề dinh dưỡng không quá lo, nếu sợ ảnh hưởng đến bé bạn có thể cho bé ăn thêm sữa ngoài và hạn chế sữa mẹ trong thời kỳ sử dụng thuốc hỗ trợ sau khi làm tiểu phẫu cắt trĩ.
- Tùy thuộc vào mong muốn và mức độ bệnh tình mà bác sĩ sẽ chỉ định những phương pháp điều trị khác nhau. Do đó, bạn nên nghe theo lời khuyên của bác sĩ để có kết quả điều trị cao nhất.
- Xây dựng bữa ăn đa dạng các loại thực phẩm để đảm bảo cơ thể được cung cấp đầy đủ các dưỡng chất gồm chất đạm, chất bột, đường và chất béo.
- Nếu phải khâu tầng sinh môn, mẹ nên ăn ít chất bã lại. Đồng thời chia 3 bữa chính thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày để dễ tiêu hóa hơn, hạn chế được tình trạng đau đớn, sa trĩ khi đi cầu và giúp tổn thương mau phục hồi.
- Các mẹ nên có chế độ nghỉ ngơi phù hợp, không nên làm việc quá sức và thức khuya quá nhiều. Vì đây cũng là nguyên nhân khiến mẹ bị bệnh trĩ.
Bệnh trĩ sau sinh rất dễ bị mắc phải nếu mẹ không có chế độ ăn uống, sinh hoạt hay vệ sinh thân thể hợp lý khoa học. Yeutre.vn mong rằng các mẹ hãy phòng ngừa và tích cực chữa trị kịp thời căn bệnh trĩ này nếu mắc phải, để không gây khó chịu cho mẹ, thậm chí có thể gây nguy hiểm nếu bệnh nặng. Đừng để bệnh trĩ trở thành nỗi lo của các mẹ sau sinh, chị em nhé.
Chi Lê tổng hợp
