1. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học
Học sinh tiểu học chủ yếu nằm trong độ tuổi từ 7 đến 11 tuổi. Có nhiều biến đổi tâm sinh lý quan trọng diễn ra trong qiai đoạn này:
- Tri giác, trí nhớ, trí tưởng tượng, tư duy của các em phát triển mạnh và phong phú hơn.
- Đời sống cảm xúc và tình cảm của các em chi phối mạnh mẽ đến các hoạt động và nhận thức của trẻ. Đặc biệt là với nét hồn nhiên của mình, các em luôn hướng tới niềm vui và những cảm xúc tích cực.
- Hành vi còn mang tính bắt chước những người gần gũi với các em. Với bản tính hiếu động, khó kiềm chế, hành vi ý chí chưa cao các em thường dễ mất tập trung, khó tự chủ và dễ phạm lỗi.
- Các trò chơi mang tính vận động và xã hội được các em chơi nhiều hơn thay vi chơi với đồ chơi như khi còn học mẫu giáo.
Vì vậy, trò chơi dân gian cho học sinh tiểu học cần được lựa chọn phù hợp với lứa tuổi mà hoạt động "học mà chơi" được xem là chủ đạo này.
2. Lợi ích của trò chơi dân gian cho học sinh tiểu học
- Duy trì văn hóa và giá trị truyền thống của dân tộc
Trò chơi dân gian là sản phẩm của ông cha ta được lưu truyền qua nhiều thế hệ, nên nó mang các giá trị lịch sử và văn hóa vô cùng lớn. Thông qua trò chơi dân gian, chất liệu dân tộc, tinh thần tập thể, tinh thần đoàn kết dân tộc được thể hiện không thể hòa lẫn với các nền văn hóa khác.
- Bảo vệ môi trường
Các chất liệu được sử dụng trong trò chơi dân gian là những chất liệu từ tự nhiên như lá cây, cát, đá, gỗ, đất,...hoàn toàn thân thiện với môi trường.
- Tiết kiệm chi phí
Các vật dụng được sử dụng trong các trò chơi dân gian thường rất đơn giản, có sẵn; và là những đồ dùng ít có giá trị sử dụng như: cành cây, đá, đất,...Nên kinh phí để tổ chức một trò chơi dân gian thường không đáng kể.
3. Gợi ý một số trò chơi dân gian cho học sinh tiểu học
Có rất nhiều trò chơi dân gian cho học sinh tiểu học trong kho tàng trò chơi dân gian Việt Nam như: Cướp cờ, chim đầu đàn, tranh bóng, kéo co, đi cầu tre, thả chó, nhảy bao bố, tranh bóng, chơi ô ăn quan, mèo đuổi chuột, rồng rắn lên mây, chơi chuyền, trốn tìm, ném vòng, úp lá khoai, dung dăng dung dẻ, đánh quay, chơi bi, ném vòng,...
Dưới đây là một số hướng dẫn trò chơi cho bố mẹ tham khảo.
3.1. Trò chơi tranh bóng
Ý nghĩa:
Trò chơi này sẽ giúp bồi dưỡng tính sáng tạo, khéo léo, đồng thời nâng cao tính sáng tạo cho các em.
Chuẩn bị:
Sân chơi, một quả bóng, phấn (đánh dấu lên sân chơi), hai đội chơi có số lượng như nhau. Vẽ sẵn một vòng tròn đường kính 1m ở giữa sân và đặt quả bóng ở giữa.
Cách chơi:
Trước khi chơi quản trò cần lưu ý: Đặt tên cho hai đội (đội A và đội B); Cho các đội đứng thành hàng ngang ở hai đầu sân chơi, đội nọ cách đội kia tầm 20m; Quy ước đội giữ bóng và đội phá bóng (đội tìm cách mang bóng ra khỏi sân).
Gọi bất kì 2 em trong hai đội lên khu vực tranh bóng. Đội phá bóng (B) sẽ tìm cách lấy bóng từ đội giữ bóng (A). Nếu em đội B lấy được bóng thì em bên đội A phải chạy đuổi theo và tìm cách chạm được vào bạn đã lấy bóng. Nếu chạm được thì bạn đội B sẽ là con tin của đội A và ngược lại, nếu không chạm được thì bạn đội A sẽ là con tin cuả đội B. Kết thúc trò chơi đội nào bắt được nhiều con tin hơn sẽ là đội chiến thắng.
Luật chơi:
Đội B không lấy được bóng mang về trong thời gian quy định thì sẽ bị phạm luật.
Đội A cản trở đội B không mang bóng về đúng giờ quy định thì quả bóng đó không được tính và phải chơi lại.
3.2. Trò chơi "Chim đầu đàn"
Ý nghĩa trò chơi:
Trò chơi có mục đích bồi dưỡng tinh thần thi đua vì tập thể, phát huy óc quan sát và phán đoán, rèn luyện tính linh hoạt cho các em.
Chuẩn bị:
Sân chơi hoặc bãi rộng, dây bịt mắt, các thành viên chơi.
Cách chơi:
Trước lúc chơi quản trò cần lưu ý: Cho các xếp thành vòng tròn, phân một em làm "Chim đầu đàn", chọn một em khác bịt mắt rồi cho đứng ở giữa vòng tròn.
Sau khi đã chuẩn bị mọi thứ ổn thỏa, quản trò ra hiệu để em ở giữa cởi bỏ khăn bịt mắt và bắt đầu tìm "Chim đầu đàn". Em đóng chim đầu đàn sẽ làm các động tác để các bạn khác làm theo như ngồi xuống, vỗ tay, nhảy,... Nếu bị phát hiện thì "Chim đầu đàn" sẽ bị bịt mắt và trò chơi tiếp tục.
Luật chơi:
Em bị bịt mắt trong một thời gian nhất định (đã được quy định sẵn) nếu không phát hiện được "Chim đầu đàn" sẽ bị phạt.
Bạn nào làm dấu giúp bạn quan sát phát hiện ra chim đầu đàn sẽ bị phạt.
3.3. Trò chơi nhảy bao bố
Ý nghĩa:
Trẻ sẽ có cơ hội được rèn luyện tính nhanh nhẹn, khéo léo, khả năng giữ thăng bằng và sức bật. Nhảy bao bố còn giúp tạo không khí vui vẻ, thoải mái và giúp xây dựng tinh thần tập thể.
Chuẩn bị:
Số lượng bao bố ít nhất bằng một nữa số người chơi, sân chơi, người chơi, người cổ vũ (tạo không khí cho trò chơi), phần thưởng.
Cách chơi:
Trước khi chơi quản trò lưu ý: Chia các em thành hai hoặc nhiều đội với số lượng nam nữ đều nhau. Cho các em xếp thành hàng trước vạch xuất phát và đem cho hai bạn một chiếc bao bố đủ rộng cho các em đứng vừa trong bao.
Khi có lệnh của quản trò, từng đội sẽ nhảy về điểm đích đã cho sẵn. Sau khi đội đầu tiên nhảy thì đội thứ hai tiến lên vạch xuất phát và chờ lệnh, trò chơi tiếp tục cho đến đôi cuối cùng.
Luật chơi:
Đội nào về đích nhanh hơn sẽ thắng. Các em được đứng dậy chơi tiếp sau khi bị ngã. Nếu lượng bao tải không đủ có thể cho nhiều hơn hai bạn chung một bao tải.
Ngoài mang nhiều giá trị và lợi ích, trò chơi dân gian cho học sinh tiểu học còn khiến cho các em lưu giữ được, những cảm xúc tích cực thời học sinh của mình với bạn bè xung quanh. Đó có thể là những kỷ niệm đẹp còn tồn tại dài lâu trong cuộc đời.
Nguyễn Oanh tổng hợp
