“Gái thập tam, nam thập lục” - câu thành ngữ này đã quá quen thuộc với người dân nước ta khi nói về độ tuổi dậy thì ở trẻ. Tuy nhiên, hiện nay, có vẻ như thành ngữ đó không phù hợp, khi mà độ tuổi dậy thì ở trẻ đã đến sớm hơn. Xu hướng d ậy thì sớm ngày càng gia tăng ở trẻ em. Một số ít có thể là biểu hiện của bệnh lý, cần được điều trị đặc biệt.
Hiện nay ở nước ta, hiện tượng trẻ dậy thì sớm không còn là cá biệt. Dậy thì được coi là sớm nếu khởi phát trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai. Cá biệt có những bé gái khoảng 8 tuổi hoặc bé hơn đã dậy thì với các dấu hiệu phát dục như ngực to, có kinh nguyệt... Tuy nhiên, với các trường hợp đặc biệt này cũng cần phân biệt dậy thì thực thụ với chứng vú phát triển sớm - một rối loạn lành tính trong đó ngực phát triển đơn thuần không kèm theo các dấu hiệu dậy thì khác. Dậy thì sớm xuất hiện ở các bé gái nhiều hơn 10 lần so với các bé trai.
Xu hướng dậy thì sớm ngày càng gia tăng ở trẻ em.
Các trường hợp dậy thì sớm chỉ đơn thuần là sự trưởng thành trước thời hạn. Tuy nhiên, một số bệnh lý có thể là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra biến đổi này. Hiện tượng dậy thì sớm ở bé gái có thể do những nguyên nhân như:
Với một bé gái dậy thì sớm thì lý do trước tiên là do tự thân cơ thể bé gái có những rối loạn về mặt sinh dục. Thí dụ như có bướu ở vùng dưới đồi hoặc ở tuyến tùng nằm ở não bộ, có thể gây tăng tiết estrogen sớm để làm dậy thì bé gái chưa đến 8 tuổi. Nguyên nhân này rất hiếm xảy ra. Hay các trường hợp có u nang buồng trứng, u não, các bệnh tuyến giáp... cũng gây dậy thì sớm.
Nguyên nhân thứ hai đã được ghi nhận là bé gái uống sữa bò, dùng các sản phẩm chế biến từ sữa bò, ăn thịt heo, gà còn tồn dư hormon tăng trưởng có thể bị dậy thì sớm. Hiện nay, ngành chăn nuôi công nghiệp thường lạm dụng các hormon tăng trưởng nhằm thúc vật nuôi phát triển nhanh. Trong các hormon tăng trưởng đó có estrogen hoặc các tiền chất có thể chuyển hóa thành estrogen. Những chất từ bên ngoài môi trường được đưa vào cơ thể con người hoạt động như estrogen được gọi là xenoestrogen. Cơ thể bé gái chưa dậy thì nhưng được tiếp xúc với xenoestrogen do tiêu thụ sản phẩm từ chăn nuôi công nghiệp sẽ có nguy cơ bị dậy thì sớm. Xenoestrogen xem như một lượng estrogen có trong cơ thể, estrogen này sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não tiết ra các hormon hướng dục, đánh thức buồng trứng làm việc và làm xuất hiện sớm những hiện tượng đặc trưng của giới tính nữ. Đó là bé gái phát triển vú, sau đó mọc lông nách, lông trên xương mu và xuất hiện kinh nguyệt.
Một nguyên nhân dậy thì sớm nữa ở trẻ cũng từ môi trường. Đã có những chứng cứ cho thấy bé gái dậy thì sớm do nhiễm các “dẫn chất phtalat”. Các dẫn chất này thường được dùng làm chất hóa dẻo cho các bao bì nhựa như: chai, can, túi, bao, gói, đầu núm vú, bình sữa, đồ chơi trẻ em... Khi sử dụng các sản phẩm trên, dẫn chất phtalat bị trôi ra và theo đường tiêu hóa vào trong cơ thể con người. Tác hại của các dẫn chất phtalat là làm xáo trộn nội tiết và bé gái bị nhiễm phtalat sẽ dậy thì sớm trước tuổi.
Các nguy cơ của dậy thì sớm
Chiều cao hạn chế: Trong suốt thời kỳ dậy thì, xương liên tục trưởng thành. Ở trẻ dậy thì sớm, giai đoạn trẻ cao lên nhanh bắt đầu sớm và thường cũng kết thúc sớm hơn bình thường. Đầu tiên, trẻ lớn vọt so với các bạn cùng lứa, nhưng sau vài năm sẽ ngừng phát triển và không thể đạt chiều cao tối đa của người trưởng thành. Chẩn đoán và can thiệp sớm có thể giúp đưa tốc độ tăng trưởng của trẻ trở lại nhịp điệu thích hợp.
Chu kỳ kinh nguyệt trước khi 8 tuổi có nguy cơ phát triển chứng rối loạn nội tiết tố ở giai đoạn sau này.
Cha mẹ cần làm gì khi con gái dậy thì sớm?
Khi thấy con gái có biểu hiện dậy thì sớm, cha mẹ nên đưa bé đến khám ở bác sĩ nội tiết để có hướng xử trí. Trẻ dậy thì trước 8 tuổi cần được kiểm tra kỹ bằng: Xét nghiệm máu và nước tiểu giúp phát hiện hàm lượng hormon bất thường; chụp cắt lớp, cộng hưởng từ và siêu âm giúp phát hiện các khối u có thể là nguyên nhân gây dậy thì sớm; chụp Xquang cổ tay giúp xác định tốc độ trưởng thành của xương...
Trẻ dậy thì trước 8 tuổi còn rất bỡ ngỡ, nên cần được cha mẹ và người thân hướng dẫn cách chăm sóc vệ sinh và bảo vệ sức khỏe. Hơn nữa, trẻ còn quá bé để có thể thích ứng với những thay đổi tâm sinh lý tuổi dậy thì nên tâm lý bé có thể bị rối loạn, ảnh hưởng đến tương lai sau này. Cha mẹ nên theo dõi, chia sẻ, động viên con về những cảm nhận của tuổi mới lớn và tôn trọng sự riêng tư, chấp nhận sự bất bình thường để các con tự tin hơn.
Theo SKĐS
