1. Bệnh tay chân miệng là gì?
Bệnh tay chân miệng là bệnh nhiễm vi rút cấp tính và lây truyền qua đường tiêu hóa, thường gặp ở trẻ nhỏ và có khả năng gây thành dịch lớn. Dịch tay chân miệng xảy ra với tần suất vài năm một lần tại các khu vực khác nhau của thế giới. Trong những năm gần đây, dịch thường xảy ra nhiều hơn tại châu Á. Một số nước ghi nhận số trường hợp mắc bệnh tay chân miệng cao bao gồm: Trung Quốc, Nhật Bản, Hồng Kông, Hàn Quốc, Malaysia, Singapore, Thái Lan, Đài Loan và Việt Nam.
Biểu hiện nhận biết của bệnh là sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da. Đa phần ở dạng phỏng nước thường thấy ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông. Bệnh phổ biến ở nhiều nước châu Á.
2. Cách nhận biết trẻ mắc bệnh tay chân miệng
2.1. Các đối tượng dễ mắc tay chân miệng
Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Ngoài ra, bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến trẻ lớn hơn và người lớn. Nếu trẻ vệ sinh cá nhân kém tạo ra nhiều cơ hội cho virus xâm nhập vào cơ thể. Các yếu tố thuận lợi để lây truyền bệnh là sinh hoạt tập thể như: Trẻ đi học tại các nhà trẻ, mẫu giáo, trường học, đặc biệt là trong các đợt bùng phát dịch. Trẻ thường xuyên tiếp xúc với nhiều người nơi công cộng sẽ gia tăng nguy cơ mắc bệnh, do tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm dễ lây lan.
2.3. Nhận biết trẻ mắc bệnh tay chân miệng
Các dấu hiệu của bệnh tay chân miệng ở trẻ rất dễ nhận biết, bao gồm:
- Sốt: sốt nhẹ hoặc sốt cao. Trẻ Sốt cao không thể hạ là dấu hiệu cảnh báo bệnh nặng.
- Tổn thương ở da: Rát đỏ, mụn nước ở các vị trí đặc biệt như họng, quanh miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông, đầu gối…
- Một số trẻ có thể đau miệng, bỏ ăn, nôn, tăng tiết nước bọt, tiêu chảy, mệt mỏi, quấy khóc…
- Khi phát hiện trẻ mắc bệnh, gia đình nên đưa con đến khám tại các cơ sở y tế. Đặc biệt là tại chuyên khoa truyền nhiễm trẻ em để được tư vấn kỹ hơn về cách chăm sóc, theo dõi và phát hiện triệu chứng bệnh nặng lên, kịp thời điều trị, tránh hậu quả đáng tiếc.
3. Các dấu hiệu bệnh nặng
Khi thấy trẻ có các biểu hiện sau cần đưa trẻ đến bệnh viện để khám và điều trị
- Quấy khóc dai dẳng kéo dài, thậm chí là quấy khóc cả đêm không ngủ (cứ 15 – 20 phút lại tỉnh giấc, quấy khóc): Nhiều cha mẹ thường giải thích là do các bé có các nốt đau miệng nhưng thực tế không phải vậy. Đó là do tình trạng nhiễm độc thần kinh ở giai đoạn rất sớm.
- Sốt cao không hạ – trên 38,5 độ C kéo dài hơn 48 giờ và không đáp ứng với thuốc hạ nhiệt paracetamol: Các quá trình đáp ứng viêm rất mạnh trong cơ thể, gây nên tình trạng nhiễm độc thần kinh. Lúc này, cần dùng một loại thuốc hạ sốt đặc biệt hơn – đó là các chế phẩm có Ibuprofen.
- Giật mình: Đây là dấu hiệu của tình trạng nhiễm độc thần kinh. Chú ý kịp thời phát hiện triệu chứng này ngay cả khi trẻ đang chơi. Cần quan sát xem tần suất giật mình có tăng theo thời gian hay không.
4. Cách điều trị và chăm sóc trẻ bị tay chân miệng
4.1. Điều trị và chăm sóc
Bệnh chân tay miệng gây ra do nhiều loại virus gây nên và không có thuốc điều trị đặc hiệu. Tổn thương ở niêm mạc miệng gây đau, khiến trẻ ăn kém, có thể dẫn đến hạ đường máu. Các biện pháp điều trị mà cha mẹ có thể thực hiện tại nhà (theo chỉ định của bác sĩ):
- Dùng các thuốc giảm đau, sát trùng niêm mạc miệng như nước muối 0,9%, Kamistad…
- Cho trẻ ăn các loại thức ăn lỏng, dễ tiêu như cháo loãng, sữa…
- Vệ sinh da để tránh bội nhiễm vi khuẩn: Tắm cho trẻ bằng các loại nước có tính sát trùng nhẹ như nước lá chè, lá chân vịt… Hoặc dùng dung dịch Betadin bôi lên các tổn thương ngoài da sau khi tắm.
4.2. Nguyên tắc phòng bệnh
Nguyên tắc phòng bệnh tay chân miệng:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng bằng vòi nước chảy nhiều lần trong ngày. Đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn và khi cho trẻ ăn, trước khi bồng bế trẻ, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.
- Thực hiện tốt vệ sinh ăn uống: Ăn chín, uống sôi, vật dụng ăn uống phải đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng. Đảm bảo trẻ được sử dụng nước sạch trong sinh hoạt hàng ngày, không mớm thức ăn cho trẻ. Không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm mút đồ chơi, không nên cho trẻ dùng chung các loại khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn uống như cốc, bát, đĩa, thìa, đồ chơi …
- Lau sạch thường xuyên các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ghế, sàn nhà bằng các chất tẩy rửa thông thường.
- Tuyệt đối không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
- Cách ly trẻ bệnh tại nhà, không đưa đến nhà trẻ, trường học. Nơi các trẻ chơi tập trung trong 10-14 ngày đầu của bệnh.
5. Khi nào trẻ mắc bệnh tay chân miệng cần phải đi khám
Nếu trẻ xuất hiện bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng mất nước nào như da khô, môi khô, giảm cân, suy nhược hoặc tiểu rất ít hoặc không tiểu tiện trong suốt 6 giờ. Bạn cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để có biện pháp bù nước thích hợp. Ngoài ra, bạn cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu:
- Nếu trẻ dưới 3 tháng tuổi và nhiệt độ đo ở hậu môn là 38 độ C hoặc cao hơn. Nếu trẻ nhỏ sốt cao cần được theo dõi cẩn thận.
- Nếu con của bạn trên 3 tháng tuổi và nhiệt độ đo được là 38,5 độ C hoặc cao hơn
- Nếu con bạn 6 tháng tuổi và nhiệt độ đo được lên đến 39,5 độ C.
6. Những biến chứng của bệnh tay chân miệng ở trẻ
Một vài biến chứng có thể có của bệnh tay chân miệng ở trẻ:
- Mất nước: Đây là biến chứng phổ biến nhất của bệnh tay chân miệng.
- Viêm màng não: Trẻ bị tay chân miệng sẽ có nguy cơ bị viêm màng não nếu virus xâm nhập vào màng hoặc dịch não tủy.
- Viêm não: Tình trạng này thường do nhiễm virus gây ra và là một tình trạng sức khoẻ nghiêm trọng và có thể gây rối loạn ngôn ngữ, mất trí nhớ, thậm chí tử vong. Tin vui cho bạn, viêm não là một biến chứng hiếm gặp.
- Mất móng tay và móng chân: Trong một vài trường hợp, bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ có thể gây ra những biến chứng này. Tình trạng này thường xảy ra trong vòng một vài tuần sau khi trẻ bị bệnh. Đến nay, các chuyên gia y tế vẫn chưa thể chắc chắn được rằng việc móng tay và móng chân bị mất có phải là do bệnh gây ra. Tuy nhiên, trong một bản báo cáo, việc mất móng chân và móng tay chỉ là tạm thời và không cần điều trị.
7. Phụ nữ mang thai có mắc bệnh tay chân miệng không?
Về lý thuyết, khi phụ nữ mang thai nên tránh tiếp xúc gần với bất cứ ai bị bệnh tay chân miệng và đặc biệt chú ý đến các biện pháp phòng ngừa lây truyền.
Ở phụ nữ mang thai rất dễ bị nhiễm vi rút đường ruột và bệnh tay chân miệng vì họ thường xuyên tiếp xúc với mầm bệnh. Virus có thể gây bệnh nhẹ hoặc không gây bệnh ở phụ nữ mang thai. Hiện chưa có bằng chứng nào rõ ràng về việc nhiễm vi rút đường ruột. Trong đó có vi rút gây bệnh bệnh tay chân miệng ở bà mẹ, có liên quan đến những hậu quả bất lợi đặc biệt của thai kỳ (như phá thai, thai nhi chết lưu hoặc dị tật bẩm sinh). Dù vậy, ở phụ nữ mang thai có thể truyền bệnh cho em bé nếu họ bị nhiễm một thời gian ngắn trước khi sinh đẻ hoặc có các triệu chứng tại thời điểm sinh.
Với trẻ nhỏ thì bệnh tay chân miệng là bệnh khá là phổ biến. Các bậc cha mẹ cần quan sát kỹ lưỡng hơn những biểu hiện bất thường ở trẻ để có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời. Hy vọng các bạn đã hiểu thêm về bệnh tay chân miệng để biết thêm các nguyên tắc cơ bản điều trị bệnh khi con em mình mắc phải nhé.
Hoàng Tùng tổng hợp